🧪 Yarı Denklem Nedir?
Yarı denklem, bir redoks (indirgenme-yükseltgenme) tepkimesinin sadece indirgenme veya sadece yükseltgenme kısmını gösteren denklemdir. Yani, elektron alışverişini ayrı ayrı incelememizi sağlar.
⚖️ Neden Yarı Denklemlere İhtiyacımız Var?
Redoks tepkimeleri karmaşık olabilir. Yarı denklemler, bu karmaşıklığı basitleştirerek hangi maddenin elektron verdiğini (yükseltgendiğini) ve hangi maddenin elektron aldığını (indirgendiğini) anlamamızı kolaylaştırır. Böylece denklemi daha rahat denkleştirebiliriz.
✍️ Yarı Denklem Nasıl Yazılır?
Yarı denklemleri yazarken aşağıdaki adımları izleyebiliriz:
- ⚛️ İlk olarak, tepkimede yükseltgenen ve indirgenen maddeleri belirleyin.
- 🧪 Sonra, her bir madde için ayrı ayrı yarı denklemler yazın.
- ⚡ Elektronları doğru tarafa ekleyin. Yükseltgenme yarı denkleminde elektronlar ürünler tarafında (sağda), indirgenme yarı denkleminde ise reaktifler tarafında (solda) yer alır.
- ⚖️ Yük denkliğini sağlayın. Gerekirse $H^+$ veya $OH^-$ iyonları ekleyerek yükleri eşitleyin. Ortamın asidik mi yoksa bazik mi olduğuna dikkat edin!
- ⚛️ Atom denkliğini sağlayın. Yeterli sayıda atomun denk olması için katsayıları ayarlayın.
➕ Yükseltgenme ve İndirgenme Yarı Denklemleri
*
Yükseltgenme Yarı Denklemi: Bir atom, iyon veya molekülün elektron kaybettiği yarı tepkimedir. Elektronlar ürünler (sağ) tarafında gösterilir.
Örnek: $Zn(k) \rightarrow Zn^{2+}(aq) + 2e^-$
*
İndirgenme Yarı Denklemi: Bir atom, iyon veya molekülün elektron kazandığı yarı tepkimedir. Elektronlar reaktifler (sol) tarafında gösterilir.
Örnek: $Cu^{2+}(aq) + 2e^- \rightarrow Cu(k)$
💡 Örnek Soru ve Çözümü
Soru: Aşağıdaki redoks tepkimesi için yarı denklemleri yazınız:
$MnO_4^-(aq) + Fe^{2+}(aq) \rightarrow Mn^{2+}(aq) + Fe^{3+}(aq)$ (asidik ortamda)
Çözüm:
1. Yükseltgenme Yarı Denklemi
$Fe^{2+}(aq) \rightarrow Fe^{3+}(aq) + e^-$
2. İndirgenme Yarı Denklemi
* $MnO_4^-(aq) \rightarrow Mn^{2+}(aq)$
* $MnO_4^-(aq) \rightarrow Mn^{2+}(aq) + 4H_2O(l)$ (Oksijen denkliği için $H_2O$ eklendi)
* $8H^+(aq) + MnO_4^-(aq) \rightarrow Mn^{2+}(aq) + 4H_2O(l)$ (Hidrojen denkliği için $H^+$ eklendi - asidik ortam)
* $5e^- + 8H^+(aq) + MnO_4^-(aq) \rightarrow Mn^{2+}(aq) + 4H_2O(l)$ (Yük denkliği için elektron eklendi)
Sonuç olarak yarı denklemler:
* Yükseltgenme: $Fe^{2+}(aq) \rightarrow Fe^{3+}(aq) + e^-$
* İndirgenme: $5e^- + 8H^+(aq) + MnO_4^-(aq) \rightarrow Mn^{2+}(aq) + 4H_2O(l)$
