6. sınıf Asya Hun Devleti, Göktürkler ve Uygurların özellikleri

Question

Bu üç devletin temel özelliklerini ve birbirlerinden farklarını karıştırıyorum. Özellikle Uygurların yerleşik hayata geçmeleri ve diğerlerinden farklı olarak bugüne ulaşan yazılı eserler bırakmaları kafamı karıştırıyor. Hangisinin yazıyı kullandığını, göçebe yaşamı bırakanın kim olduğunu netleştirmek istiyorum.

Answer 1

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)

Kurulduğu Yer ve Zaman: MÖ 220'de Orta Asya'da kuruldu. Bilinen ilk Türk devletidir.

Kurucusu: Teoman'dır. En ünlü hükümdarı ise Teoman'ın oğlu Mete Han'dır.

Önemli Özellikleri:

• Mete Han, orduda "onlu sistem" adı verilen bir düzen kurdu. Bu sistem, tüm Türk devletlerinin ve dünyadaki birçok ordunun temelini oluşturdu.
• Çinliler, Hun saldırılarından korunmak için Çin Seddi'ni inşa etmek zorunda kaldılar.
• Göçebe bir yaşam sürdüler. Atı evcilleştirdiler ve atlı göçebe kültürünün temsilcisi oldular.
• Ekonomileri hayvancılığa dayanıyordu.

Göktürk Devleti

Kurulduğu Yer ve Zaman: MS 552'de Orta Asya'da, Bumin Kağan tarafından kuruldu.

Önemli Özellikleri:

• Türk adını ilk kez bir devlet isminde kullandılar. Bu yüzden ilk "Türk" devleti olarak bilinirler.
• Kendilerine özgü bir alfabe olan Göktürk Alfabesi'ni yarattılar.
• Bu alfabe ile yazılan Orhun Yazıtları (Kitabeleri), Türk tarihinin ilk yazılı belgeleridir. Bu yazıtlar, Bilge Kağan, Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.
• Göçebe yaşam tarzını sürdürdüler.
• Göktürk Devleti, 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrıldı.

Uygur Devleti

Kurulduğu Yer ve Zaman: MS 744'te Orta Asya'da, Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kuruldu.

Önemli Özellikleri:

• Yerleşik yaşama geçen ilk Türk devletidir. Şehirler kurmuşlardır.
• Tarım ve ticaretle uğraşmışlardır. Bu nedenle ekonomileri daha çeşitli ve güçlüydü.
• Maniheizm dinini benimsediler. Bu din, et yemeyi ve savaşmayı yasakladığı için savaşçı özelliklerini zamanla kaybettiler.
• Kendilerine özgü Uygur Alfabesi'ni oluşturdular ve kâğıda kitap basma, ciltleme gibi işler yaptılar.
• Mimari, minyatür sanatı ve fresk (duvar resmi) alanlarında çok geliştiler.

Özet Tablo

Aşağıdaki tablo, bu üç önemli devletin temel özelliklerini karşılaştırmanıza yardımcı olacaktır:

• Hunlar: İlk Türk devleti, Onlu sistem, Göçebe
• Göktürkler: Türk adını kullanan ilk devlet, Orhun Yazıtları, Göçebe
• Uyg

Answer 2

6. Sınıf Asya Hun Devleti, Göktürkler ve Uygurlar Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Tarih öğretmeni sınıfta Türk tarihinin önemli devletlerinden Asya Hun Devleti, Göktürkler ve Uygurlar hakkında bilgiler vermiştir. Öğrencilerden bu devletlerin özelliklerini karşılaştırmalarını istemiştir. Aşağıdaki özelliklerden hangisi Uygur Devleti'ne aittir?
a) İlk düzenli Türk ordusunu kurdular ve "onlu sistem"i getirdiler.
b) Orhun Yazıtları adı verilen ilk Türkçe yazılı eserleri bıraktılar.
c) Yerleşik hayata geçerek tarım, ticaret ve mimaride geliştiler.
d) Çin Seddi'nin yapılmasına neden olacak kadar güçlü bir devlet kurdular.
Cevap: c) Yerleşik hayata geçerek tarım, ticaret ve mimaride geliştiler.
Çözüm: Uygurlar, diğer Türk devletlerinden farklı olarak yerleşik hayata geçmiş, şehirler kurmuş ve Maniheizm dinini benimsemişlerdir. Bu nedenle tarım, ticaret ve mimari alanlarında önemli gelişmeler göstermişlerdir.

Soru 2: Bir öğrenci, Türk devletlerinin kültürel özelliklerini araştırıyor. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
a) Asya Hun Devleti - Orhun Alfabesi
b) Göktürkler - İlk Türkçe yazılı belgeler
c) Uygurlar - Onlu sistem ve Mete Han'ın tahtı bırakması
d) Asya Hun Devleti - Yerleşik hayat ve Maniheizm
Cevap: b) Göktürkler - İlk Türkçe yazılı belgeler
Çözüm: Göktürkler, Orhun Yazıtları (Göktürk Kitabeleri) ile bilinir. Bu yazıtlar, Bilge Kağan, Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk adına dikilmiş olup ilk Türkçe yazılı belgelerdir. Orhun Alfabesi de Göktürklere aittir.

Soru 3: Tarih dersinde öğrenciler, Asya Hun Devleti, Göktürkler ve Uygurlar'ın askeri, siyasi ve kültürel özelliklerini tartışıyorlar. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Asya Hun Devleti, Mete Han döneminde en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
b) Göktürkler, ikinci kez kurularak tarihte "İkinci Göktürk Kağanlığı" adını almışlardır.
c) Uygurlar, göçebe yaşam tarzını sürdürerek çadır sanatında gelişmişlerdir.
d) Asya Hun Devleti, Çin'e karşı yaptığı akınlarla Çin Seddi'nin yapılmasına neden olmuştur.
Cevap: c) Uygurlar, göçebe yaşam tarzını sürdürerek çadır sanatında gelişmişlerdir.
Çözüm: Bu ifade yanlıştır çünkü Uygurlar, diğer Türk devletlerinden farklı olarak göçebe yaşam tarzını bırakıp yerleşik hayata geçmişlerdir. Şehirler kurmuş, tarım ve ticaretle uğraşmışlardır. Bu nedenle çadır sanatında gelişmeleri beklenmez.