6. sınıf Basit kelime, türemiş kelime ve birleşik kelime nedir?

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Hangi kelimelerin basit, hangilerinin türemiş ya da birleşik olduğunu karıştırıyorum. Özellikle birleşik kelimelerin nasıl oluştuğunu tam olarak kavrayamadım.

Answer 1

Basit, Türemiş ve Birleşik Kelimeler

Dilimizdeki kelimeler, yapılarına göre üçe ayrılır. Bunları öğrenmek, dilimizi daha iyi anlamamızı sağlar.

1. Basit Kelimeler

Basit kelimeler, hiç ek almamış ya da yapım eki almamış kelimelerdir. Bu kelimeler çekim eki (çoğul eki, iyelik eki, hal eki gibi) alabilirler ama bu onların basit kelime olma özelliğini değiştirmez.

Örnekler:

• El → Hiç ek almamış basit bir kelime.
• Evi → "Ev" kelimesine "-i" hal eki gelmiş. Yine de kökü basit.
• Kalemler → "Kalem" kelimesine "-ler" çoğul eki gelmiş. Kök hâlâ basit.
• Kitap, ağaç, güzel, koştu, okuyoruz

Bu örneklerdeki kelimelerin kökleri (el, ev, kalem, kitap, ağaç, güzel, koş, oku) hiçbir yapım eki almadığı için bunlar basit kelimedir.

2. Türemiş Kelimeler

Türemiş kelimeler, bir kelime kök veya gövdesine yapım eki getirilerek oluşturulmuş yeni anlamlı kelimelerdir. Yapım ekleri, kelimenin anlamını değiştirir ve yeni bir kelime türetir.

Örnekler:

• Göz (Basit) → Gözlük (Göz + -lük) → Türemiş
• Simit (Basit) → Simitçi (Simit + -çi) → Türemiş
• Bil- (Basit) → Bilgi (Bil- + -gi) → Türemiş
• Baş (Basit) → Başla- (Baş + -la) → Türemiş

Gördüğün gibi, türemiş kelimelerde mutlaka bir yapım eki vardır ve bu ek, kelimenin anlamını tamamen değiştirir.

3. Birleşik Kelimeler

Birleşik kelimeler, iki veya daha fazla kelimenin bir araya gelip kaynaşarak yeni bir kavram veya nesneyi karşıladığı kelimelerdir. Bu kelimeler birleşirken ses değişikliği olabilir veya bir kelime anlamını yitirebilir.

Örnekler:

• Hanımeli (Hanım + eli)
• Aslanağzı (Aslan + ağzı)
• Bilgisayar (Bilgi + sayar)
• Küçükken (Küçük + iken) → Burada "-ken" eki, "iken" kelimesinin birleşmesiyle oluşmuştur.
• Niçin (Ne + için) → "Ne" kelimesi "ni" şekline dönüşmüş.

Birleşik kelimeleri ayırt etmenin en kolay yolu, onları oluşturan kelimeleri ayrı ayrı düşündüğünde ortaya çıkan anlamın, birleşik kelimenin anlamından farklı olmasıdır. Örneğin, "aslanağzı" bir çiçek adıdır, bir aslanın ağzı değildir.

Özet

• Basit Kel

Answer 2

6. Sınıf Basit Kelime, Türemiş Kelime ve Birleşik Kelime Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
a) Çocuklar bahçede koşuyorlar.
b) Bu sorular çok zormuş.
c) Gözlük camını temizledi.
d) Kitapçıdan yeni hikayeler aldık.
Cevap: d) Çözüm: "Kitapçıdan" sözcüğü "kitap" köküne "-çı" yapım eki getirilerek türemiştir. Diğer seçeneklerdeki "koşuyorlar" (basit), "sorular" (basit), "gözlük" (basit) sözcükleri ise yapım eki almamıştır.

Soru 2: "Bu hafta sonu balık tutmaya gideceğiz." cümlesindeki "balık tutmaya" ifadesiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Hem yapım eki hem de çekim eki almıştır.
b) İki ayrı sözcükten oluşan birleşik fiildir.
c) Basit yapılı bir sözcüktür.
d) Türemiş bir sözcüktür.
Cevap: b) Çözüm: "Balık tutmaya" ifadesi, "balık" ve "tut-" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşan bir birleşik fiildir. Anlamca kalıplaşmıştır ve birlikte kullanıldığında yeni bir kavram ifade eder.

Soru 3: "Yemek masasını hazırlarken tabakları düşürüp kırdı." cümlesinde numaralandırılmış sözcüklerin yapı özellikleri hangi seçenekte doğru verilmiştir?
I. yemek   II. masasını   III. hazırlarken   IV. kırdı
a) Basit - Türemiş - Türemiş - Basit
b) Türemiş - Basit - Türemiş - Basit
c) Basit - Türemiş - Basit - Türemiş
d) Türemiş - Türemiş - Türemiş - Basit
Cevap: a) Çözüm: I. "yemek" (yemek) basit, II. "masasını" (masa-s-ı-n-ı) türemiş, III. "hazırlarken" (hazır-la-r-ken) türemiş, IV. "kırdı" (kır-dı) basit yapılıdır.