6. sınıf Büzülme nedir? Günlük hayattan büzülme örnekleri

Question

Büzülme konusunu anlamakta biraz zorlanıyorum. Maddelerin soğudukça boyutlarının küçülmesi olayına günlük hayattan örneklerle pekiştirmek istiyorum. Örneğin kışın elektrik tellerinin gerginleşmesi veya sıcak su konan cam bardağın çatlaması gibi basit örnekler arıyorum.

Answer 1

Büzülme Nedir?

Maddeler genellikle ısıtıldığında genleşir, yani boyutları büyür. Büzülme ise tam tersidir. Bir madde soğutulduğunda boyutlarının küçülmesine, hacminin azalmasına büzülme denir.

Büzülmenin nedeni, maddeyi oluşturan taneciklerin (atom ve moleküller) soğuk havada daha yavaş hareket etmesi ve birbirine daha çok yaklaşmasıdır. Bu da maddenin küçülmesine yol açar.

Günlük Hayattan Büzülme Örnekleri

Büzülme olayı etrafımızda her zaman gerçekleşir. İşte günlük hayattan bazı örnekler:

• Sıcak tencerenin kapağı: Pişirme sırasında sıcak olan metal tencere kapağı sıkışabilir. Tenceriyi soğuk suyun altına tuttuğunuzda kapak büzülür ve kolayca açılır.
• Elektrik telleri: Yazın sıcak havada sarkık görünen elektrik telleri, kışın soğuk havada büzülerek gerginleşir. Bu, tellerin kopmasını engellemek için yapılan bir tasarımdır.
• Termometreler: Sıvılı termometrelerde bulunan renkli alkol veya cıva, ortam soğuduğunda büzülür ve seviyesi düşer. Bu sayede sıcaklığı okuyabiliriz.
• Balon deneyi: Şişirilmiş bir balonu bir süre buzdolabına koyduğunuzda balonun küçüldüğünü görürsünüz. İçindeki hava soğuyup büzüldüğü için balon da küçülür.
• Demir yolu rayları: Rayların arasında boşluk bırakılmasının bir nedeni de büzülmedir. Kışın soğuk hava demirin büzülmesine neden olur. Eğer boşluk olmasaydı, raylar büzülüp birbirine baskı uygulayarak eğilip bükülebilir veya kırılabilirdi.
• Kavanoz kapağı: Sıkıca kapanmış bir metal kavanoz kapağını açmak zor olabilir. Kapağın üzerine soğuk su döktüğümüzde metal büzülür ve açılması kolaylaşır.

Önemli Not: Büzülme ve genleşme maddelerin ortak özelliklerindendir, ancak her madde aynı oranda büzülmez veya genleşmez. Bu, mühendislerin köprü, bina ve diğer yapıları tasarlarken dikkat ettiği çok önemli bir konudur.

Answer 2

6. Sınıf Büzülme Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir kış günü, dışarıda bekleyen metal bir kapının anahtar deliğine sığmayan metal anahtar, bir süre sonra kolayca delikten geçebilmiştir. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) Metal anahtarın genleşmesi
b) Metal kapının büzülmesi
c) Metal anahtarın büzülmesi
d) Metal kapının genleşmesi
Cevap: c) Metal anahtarın büzülmesi
Çözüm: Soğuk havada bekleyen metal anahtar ısı kaybeder ve büzülür. Bu nedenle hacmi küçülür ve anahtar delikten geçebilir hale gelir.

Soru 2: Bir elektrik teli, iki direk arasında yazın oldukça gevşek, kışın ise gergin bir şekilde durmaktadır. Bu durumun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kışın tellerin büzülerek gerginleşmesi
b) Yazın tellerin genleşerek gerginleşmesi
c) Kışın tellerin genleşerek sarkması
d) Yazın tellerin büzülerek gerginleşmesi
Cevap: a) Kışın tellerin büzülerek gerginleşmesi
Çözüm: Maddeler soğuduklarında büzülür. Kışın soğuk havada teller büzülür, boyları kısalır ve bu nedenle gergin bir hal alırlar.

Soru 3: Sıcak su ile doldurulmuş bir cam kavanozun kapağı sıkıca kapatılmıştır. Kavanoz soğumaya bırakıldığında kapağını açmak zorlaşmıştır. Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kapak soğuyarak genleşmiştir.
b) Kavanoz soğuyarak büzülmüş ve kapağı içine çekmiştir.
c) Kapak soğuyarak büzülmüştür.
d) Kavanoz soğuyarak genleşmiştir.
Cevap: b) Kavanoz soğuyarak büzülmüş ve kapağı içine çekmiştir.
Çözüm: Kavanoz ve içindeki hava soğuyunca büzülür. Bu büzülme, kavanozun içinde kısmi bir vakum oluşturur ve dışarıdaki daha yüksek basınç kapağın açılmasını zorlaştırır.

Soru 4: Aşağıdaki olaylardan hangisi maddelerin büzülmesine bir örnek değildir?
a) Kışın elektrik tellerinin gerginleşmesi
b) Termometredeki civanın soğuk havada seviyesinin düşmesi
c) Sıcak havada asfalt yolun genişlemesi ve bozulması
d) Sıcak balonun soğuduğunda küçülmesi
Cevap: c) Sıcak havada asfalt yolun genişlemesi ve bozulması
Çözüm: Sıcak havada asfalt yolun genişlemesi, maddenin ısı etkisiyle hacminin artması yani genleşmesidir. Diğer seçeneklerdeki olaylar ise soğumanın neden olduğu büzülmeye örnektir.