Çiçekli bitkiler, nesillerini devam ettirmek için tohum oluşturur. Bu süreç, bitkinin çiçeğinde gerçekleşen bir dizi olaydan oluşur. Bu olayları adım adım inceleyelim.
Üremeyi anlamak için önce çiçeğin temel kısımlarını tanımalıyız:
Çiçekli bitkilerde üreme dört ana aşamada olur:
Erkek organda üretilen polenlerin, rüzgar, su, böcekler veya kuşlar gibi etkenlerle dişi organın tepecik kısmına taşınmasına tozlaşma denir.
Tepeciğe gelen polen, dişicik borusundan aşağı inerek yumurtalığa ulaşır. Burada, polen içindeki erkek üreme hücresi ile tohum taslağındaki dişi üreme hücresi birleşir. Bu birleşmeye döllenme denir.
Döllenmeden sonra:
Tohum uygun sıcaklık, su ve oksijen bulduğunda çimlenme başlar. Tohumdan yeni bir bitki filizlenir ve büyür.
Çiçekli bitkilerde üreme sırasıyla; tozlaşma → döllenme → tohum ve meyve oluşumu → çimlenme şeklinde gerçekleşir. Bu döngü sayesinde çiçekli bitkiler nesillerini sürdürür.
Soru 1: Bir öğrenci, bahçesindeki gül bitkisinin çiçeğini inceliyor. Çiçeğin erkek organının başçık kısmında üretilen ve dişi organın tepeciğine taşınan hücre aşağıdakilerden hangisidir?
a) Yumurta hücresi
b) Polen
c) Tohum
d) Meyve
Cevap: b) Polen
Çözüm: Erkek organın başçık kısmında polen (çiçek tozu) üretilir. Polenler, tozlaşma yoluyla dişi organın tepeciğine taşınır.
Soru 2: Arılar, çiçekten çiçeğe dolaşarak nektar toplarken, polenlerin bir çiçeğin erkek organından başka bir çiçeğin dişi organına taşınmasına yardımcı olur. Bu olaya ne ad verilir?
a) Döllenme
b) Tozlaşma
c) Çimlenme
d) Tomurcuklanma
Cevap: b) Tozlaşma
Çözüm: Polenlerin erkek organdan dişi organın tepeciğine taşınması olayına tozlaşma denir. Arı, kuş, rüzgar gibi etkenler tozlaşmaya yardımcı olur.
Soru 3: Tozlaşma sonucu dişi organın tepeciğine gelen polen, aşağı doğru bir polen tüpü oluşturur. Bu tüp sayesinde sperm çekirdeği, dişi organın yumurtalığındaki yumurta hücresi ile birleşir. Bu birleşme olayının adı nedir?
a) Tozlaşma
b) Döllenme
c) Çimlenme
d) Tomurcuklanma
Cevap: b) Döllenme
Çözüm: Sperm çekirdeği ile yumurta hücresinin birleşmesine döllenme denir. Döllenme sonucu zigot oluşur ve bu da tohumun gelişimini başlatır.
Soru 4: Döllenmeden sonra çiçeğin bazı kısımları değişime uğrayarak farklı yapılar oluşturur. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi bu değişimle ilgili doğru verilmiştir?
a) Yumurtalık → Tohum
b) Çanak Yaprak → Meyve
c) Yumurtalık → Meyve
d) Dişicik Borusu → Polen
Cevap: c) Yumurtalık → Meyve
Çözüm: Döllenmeden sonra dişi organın yumurtalık kısmı gelişerek meyveyi oluşturur. Yumurtalığın içindeki tohum taslakları ise tohumu oluşturur.