Bu ders notunda Güneş Sistemi'mizin temel özelliklerini ve Güneş ile Ay tutulmalarını öğreneceğiz. Aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyarak konuyu pekiştirebilirsin.
Güneş Sistemi, Güneş'in çekim kuvveti etkisiyle etrafında dolanan gezegenler, bu gezegenlerin uyduları, asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve meteorlardan oluşur.
Güneş Sistemi'nde 8 gezegen vardır. Bunları Güneş'e olan yakınlıklarına göre şu şekilde sıralayabiliriz:
Önemli Not: Gezegenler elips şeklindeki yörüngelerde, aynı yönde ve farklı hızlarda hareket ederler.
Güneş Tutulması, Ay'ın Dünya ile Güneş'in arasına girmesi ve Güneş'i kısmen ya da tamamen örtmesi sonucu oluşur. Bu olay sadece Ay'ın yeni ay evresinde gerçekleşebilir.
Güneş'e asla çıplak gözle bakılmamalıdır!
Ay Tutulması, Dünya'nın Güneş ile Ay'ın arasına girmesi ve Ay'ın Dünya'nın gölgesinde kalması sonucu oluşur. Bu olay sadece Ay'ın dolunay evresinde gerçekleşebilir.
Ay tutulması, Güneş tutulmasına göre daha uzun sürer ve Dünya'nın gece tarafından görülebilir.
1. Aşağıdaki gezegenlerden hangisi Güneş Sistemi'nin en büyük gezegenidir?
Cevap: C) Jüpiter
2. Güneş tutulması hangi ay evresinde gerçekleşir?
Cevap: C) Yeni ay
3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Ay tutulması için doğrudur?
Cevap: A) Dünya, Ay ile Güneş'in arasına girer.
4. "Güneş Sistemi'nin en sıcak gezegenidir ve Dünya'ya en yakın gezegen olarak da bilinir." ifadesi hangi gezegeni tanımlamaktadır?
Cevap: B) Venüs
5. Aşağıdakilerden hangisi bir iç (karasal) gezegen değildir?
Cevap: D) Satürn
1. Güneş sistemindeki en büyük gezegen ______________'dir.
2. Dünya'nın uydusunun adı ______________'dır.
3. Güneş tutulması, ______________'ın Güneş ile Dünya arasına girmesiyle oluşur.
4. Ay tutulması, Dünya'nın gölgesinin ______________'ın üzerine düşmesiyle gerçekleşir.
5. Güneş'e en yakın gezegen ______________'dır.
1. ( ) Güneş sistemindeki tüm gezegenler Güneş'in etrafında aynı yönde döner.
2. ( ) Ay tutulması her ay düzenli olarak gözlemlenebilir.
3. ( ) Güneş tutulmasında Ay, Dünya ile Güneş arasındadır.
4. ( ) Jüpiter, Güneş sisteminin en küçük gezegenidir.
5. ( ) Güneş tutulmasını izlemek için özel filtreler kullanılmalıdır.
Aşağıdaki gök cisimlerini uygun açıklamalarla eşleştiriniz.
A. Dünya'nın uydusu
B. "Kızıl Gezegen" olarak bilinir
C. Güneş sisteminin en sıcak gezegeni
D. Mars ve Jüpiter arasında bulunan küçük gök cisimleri
E. Güneş sisteminin en uzak gezegeni
1. Güneş ve Ay tutulması arasındaki temel farkı yazınız.
2. Güneş sistemindeki bir cüce gezegenin adını yazıp, bu gezegenin özelliğini belirtiniz.
3. Bir göktaşının Dünya atmosferine girdiğinde aldığı isim nedir?
1. Aşağıdaki gezegenlerden hangisinde halka bulunmaz?
a) Satürn b) Jüpiter c) Mars d) Uranüs
2. Tam Güneş tutulması hangi durumda gerçekleşir?
a) Ay'ın gölgesi Dünya'nın tamamını kapladığında
b) Dünya'nın gölgesi Ay'ın tamamını kapladığında
c) Ay'ın gölgesi Dünya'nın bir kısmını kapladığında
d) Güneş'in sadece bir kısmı Ay tarafından kapandığında
3. Aşağıdakilerden hangisi bir gezegen değildir?
a) Merkür b) Venüs c) Plüton d) Jüpiter
Cevaplar:
A: 1) Jüpiter, 2) Ay, 3) Ay, 4) Ay, 5) Merkür
B: 1) D, 2) Y, 3) D, 4) Y, 5) D
C: 1-B, 2-C, 3-A, 4-E, 5-D
D: 1) Güneş tutulmasında Ay, Dünya ile Güneş arasındadır; Ay tutulmasında ise Dünya, Ay ile Güneş arasındadır., 2) Plüton, küçük ve buzlu bir gök cismidir., 3) Meteor
E: 1) c, 2) a, 3) c
Soru 1: Ayşe, Güneş tutulması sırasında Dünya, Ay ve Güneş'in aynı doğrultuda dizildiğini öğreniyor. Aşağıdaki tabloda Ay'ın Dünya etrafındaki dolanımı sırasında oluşan bazı evreler ve bu evrelerde Güneş tutulmasının görülüp görülmeme durumu verilmiştir.
Ay Evresi Güneş Tutulması Görülür mü?
Yeni Ay Evet
İlk Dördün Hayır
Son Dördün Hayır
Dolunay Hayır
Buna göre, Ayşe'nin tablosundaki bilgilerle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?
a) Tablo doğrudur çünkü Güneş tutulması sadece Yeni Ay evresinde gerçekleşebilir.
b) Tablo yanlıştır çünkü Güneş tutulması Dolunay evresinde de görülebilir.
c) Tablo yanlıştır çünkü Güneş tutulması hem Yeni Ay hem de İlk Dördün evrelerinde görülebilir.
d) Tablo doğrudur çünkü Güneş tutulması Ay'ın her evresinde görülebilir.
Cevap: a) Tablo doğrudur çünkü Güneş tutulması sadece Yeni Ay evresinde gerçekleşebilir.
Çözüm: Güneş tutulması için Ay'ın Yeni Ay evresinde olması ve Dünya ile Güneş arasına girmesi gerekir. Diğer evrelerde bu hizalama sağlanamaz.
Soru 2: Bir öğrenci, Ay tutulması sırasında Dünya'nın Güneş ile Ay arasına girdiğini ve Ay'ın Dünya'nın gölgesinde kaldığını biliyor. Bu öğrenci, Ay tutulmasının hangi Ay evresinde gerçekleştiğini ve nedenini araştırıyor. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bu durumu doğru şekilde açıklar?
a) Ay tutulması Yeni Ay evresinde olur çünkü Ay, Dünya ile Güneş arasındadır.
b) Ay tutulması Dolunay evresinde olur çünkü Dünya, Güneş ile Ay arasındadır.
c) Ay tutulması İlk Dördün evresinde olur çünkü Ay'ın yarısı aydınlanmıştır.
d) Ay tutulması Son Dördün evresinde olur çünkü Ay'ın diğer yarısı aydınlanmıştır.
Cevap: b) Ay tutulması Dolunay evresinde olur çünkü Dünya, Güneş ile Ay arasındadır.
Çözüm: Ay tutulması için Ay'ın Dolunay evresinde olması gerekir. Bu evrede Dünya, Güneş ile Ay'ın arasına girerek Ay'ın üzerine gölgesini düşürür.
Soru 3: Bir uzay gözlemcisi, Güneş Sistemi'ndeki gezegenlerin Güneş'e olan ortalama uzaklıklarını ve yörünge sürelerini karşılaştırıyor. Gözlemci, Güneş'e daha yakın olan gezegenlerin yörünge sürelerinin daha kısa, daha uzak olanların ise daha uzun olduğunu fark ediyor. Buna göre, aşağıdaki gezegen çiftlerinden hangisinde birinci gezegenin yörünge süresi ikinciden daha kısadır?
a) Dünya - Mars
b) Venüs - Merkür
c) Mars - Jüpiter
d) Jüpiter - Satürn
Cevap: a) Dünya - Mars
Çözüm: Güneş'e yakın olan gezegenler daha hızlı döner ve yörünge süreleri daha kısadır. Güneş'e uzaklık sırasına göre Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn... şeklindedir. Dünya, Mars'tan Güneş'e daha yakındır, bu nedenle yörünge süresi daha kısadır.
