6. sınıf İsim tamlaması nedir ve çeşitleri nelerdir?

Question

Hocam isim tamlaması konusunu anlamakta zorlanıyorum. Tam olarak ne olduğunu ve kaç çeşidi olduğunu karıştırıyorum. Özellikle tamlayan ve tamlanan eklerini nereye getireceğim konusu kafamı karıştırıyor.

Answer 1

İsim Tamlaması Nedir?

İki veya daha fazla ismin bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu, aralarında anlamca ve genellikle eklerle bağlantı kurduğu söz öbeklerine isim tamlaması denir. İsim tamlamalarında bir tamlayan (neyin/kimin olduğunu belirten) ve bir tamlanan (neyin/kimin olduğu belirtilen) vardır.

Örneğin:

• okul kapısı (Tamlayan: okul, Tamlanan: kapısı)
• çiçeğin kokusu (Tamlayan: çiçeğin, Tamlanan: kokusu)

İsim Tamlamasının Çeşitleri

İsim tamlamaları dört ana gruba ayrılır:

1. Belirtili İsim Tamlaması

Tamlayanın "-ın, -in, -un, -ün" (tamlayan eki), tamlananın ise "-ı, -i, -u, -ü" (tamlanan eki) eklerini aldığı tamlamalardır. Bu tamlamada "neyin/kimin" sorusu sorulur.

• Tamlayan Eki + Tamlanan Eki
• Örnekler:
  • kapının kolusu (Neyin kolu? - Kapının kolu)
  • öğretmenin kalemi (Kimin kalemi? - Öğretmenin kalemi)
  • bahçenin duvarı

2. Belirtisiz İsim Tamlaması

Sadece tamlananın "-ı, -i, -u, -ü" ekini aldığı, tamlayanın ek almadığı tamlamalardır. Bu tamlamada "ne" sorusu sorulur.

• Tamlayan (eksiz) + Tamlanan Eki
• Örnekler:
  • okul yolusu (Ne yolu? - Okul yolu)
  • çelik kapısı (Ne kapısı? - Çelik kapı)
  • zeytin yağı

3. Zincirleme İsim Tamlaması

En az üç ismin bir araya gelerek oluşturduğu, içinde başka bir isim tamlaması da bulunan tamlamalardır.

• Örnekler:
  • okul bahçesinin kapısı ("okul bahçesi" bir belirtisiz isim tamlamasıdır ve bu tamlama, "kapısı" sözcüğüyle yeni bir tamlama oluşturmuştur.)
  • araba camının silgisi
  • kitap kapağının rengi

4. Takısız İsim Tamlaması

Hem tamlayanın hem de tamlananın hiç ek almadığı tamlamalardır. Tamlayan, tamlananın neyden yapıldığını veya neye benzediğini belirtir.

• Tamlayan (eksiz) + Tamlanan (eksiz)
• Ö

Answer 2

6. Sınıf İsim Tamlaması Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı türde bir isim tamlaması kullanılmıştır?
a) Okulun bahçesi oldukça genişmiş.
b) Çocuğun bisikleti parkta kalmış.
c) Annemin yemekleri çok lezzetli olur.
d) Kitap kapağı rengarenk tasarlanmış.
Cevap: d) Kitap kapağı rengarenk tasarlanmış.
Çözüm: a, b ve c seçeneklerinde tamlayanı -ın/-in/-un/-ün ekini alan belirtili isim tamlaması varken, d seçeneğinde tamlayan eki olmayan belirtisiz isim tamlaması vardır.

Soru 2: "Dedemlerin yazlık evinin bahçesi" tamlamasıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Zincirleme isim tamlamasıdır
b) Belirtisiz isim tamlamasıdır
c) Takısız isim tamlamasıdır
d) Sıfat tamlamasıdır
Cevap: a) Zincirleme isim tamlamasıdır
Çözüm: Bu tamlamada "Dedemlerin yazlık evi" belirtili isim tamlaması, "yazlık evin bahçesi" de belirtili isim tamlaması olduğu için zincirleme isim tamlaması oluşmuştur.

Soru 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem belirtili hem de belirtisiz isim tamlaması birlikte kullanılmıştır?
a) Sınıf kapısının camı kırılmış.
b) Çocuğun elbisesi çok güzeldi.
c) Masa örtüsü yıkanacakmış.
d) Ayşe'nin okul çantası kaybolmuş.
Cevap: d) Ayşe'nin okul çantası kaybolmuş.
Çözüm: "Ayşe'nin okul çantası" tamlamasında "Ayşe'nin çantası" belirtili isim tamlaması, "okul çantası" ise belirtisiz isim tamlamasıdır.