6. sınıf Kök nedir? İsim kökü ve fiil kökü nasıl ayırt edilir?

Question

Kökün ne olduğunu anladım ama isim kökü ile fiil kökünü birbirinden ayırmakta zorlanıyorum. Kelimenin sonuna "-mek, -mak" ekleyince anlamlı oluyorsa fiil kökü oluyor diye biliyorum ama her seferinde doğru yapamıyorum. Özellikle hem isim hem fiil olarak kullanılabilen kökleri karıştırıyorum.

Answer 1

Kök Nedir?

Bir kelimenin, anlamı olan ve daha küçük parçalara bölünemeyen en küçük parçasına kök denir. Kökler, kelimelerin iskeleti gibidir; kelimenin ana anlamını taşırlar.

Örneğin:

• "Göz" kelimesi bir köktür. "gözlük, gözcü, gözlem" gibi kelimeler bu kökten türemiştir.
• "Yaz" kelimesi de bir köktür. "yazı, yazar, yazlık" gibi kelimeler bu kökten türemiştir.

Kök Çeşitleri

Kökler, taşıdıkları anlama göre ikiye ayrılır:

• İsim Kökleri
• Fiil Kökleri

1. İsim Kökleri

Bir varlığı, kavramı, duyguyu, durumu veya niteliği karşılayan köklerdir. Bu kökler "-mek, -mak" mastar ekini alamazlar.

Örnekler:

• Ev (Bir varlık) -> evcil, evsiz
• Güzel (Bir nitelik) -> güzellik, güzelleşmek
• Göz (Bir organ) -> gözlük, gözcü
• Kitap (Bir nesne) -> kitapçı, kitaplık
• Aşk (Bir duygu) -> aşık, sevgisiz

2. Fiil Kökleri

Bir iş, oluş, hareket veya durum bildiren köklerdir. Bu kökler, "-mek, -mak" mastar ekini alabilirler.

Örnekler:

• Gel (Bir hareket) -> gelmek, geliyor, geldi
• Oku (Bir iş) -> okumak, okuyor, okuyucu
• Büyü (Bir oluş) -> büyümek, büyüyor, büyük
• Düş (Bir hareket) -> düşmek, düşüyor, düşüş

İsim Kökü ve Fiil Kökü Nasıl Ayırt Edilir?

Bir kelimenin kökünün isim mi fiil mi olduğunu anlamak için çok basit bir yöntem kullanırız:

Kökün sonuna "-mek, -mak" mastar ekini getirip deneyin.

• Eğer anlamlı bir fiil oluşturuyorsa, o kök bir fiil köküdür.
• Eğer anlamsız veya saçma bir kelime oluşturuyorsa, o kök bir isim köküdür.

Örnek 1: "Göz"

• "Göz" + "-mek" -> "gözmek" (Anlamsız! Türkçede böyle bir fiil yok.)
• Sonuç: "Göz" bir isim köküdür.

Örnek 2: "Gel"

• "Gel" + "-mek" -> "gelmek" (Anlamlı! Bir hareket bildiriyor.)
• Sonuç: "Gel" bir fiil köküdür.

Örnek 3: "Yaz"

• Bu kelimeyi düşündüğümüzde iki anlamı vardır.
  • 1. Anlam (M

Answer 2

6. Sınıf Kök Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük isim kökünden türemiştir?
a) Bu konuyu tekrar gözden geçirmeliyiz.
b) Yeni aldığım kitabı okumaya başladım.
c) Çiçekleri her sabah suluyorum.
d) Yağmur yağınca şemsiyemi açtım.
Cevap: c) Çiçekleri her sabah suluyorum. Çözüm: "Suluyorum" sözcüğünün kökü "su"dur. "Su" bir varlığı karşıladığı için isim köküdür. Diğer seçeneklerdeki "geçirmeliyiz" (geç), "okumaya" (oku), "açtım" (aç) sözcükleri iş, oluş veya hareket bildirdiği için fiil köküdür.

Soru 2: "Yaz" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil kökü olarak kullanılmıştır?
a) Yaz tatilinde köye gideceğiz.
b) Bu yazıyı daha okunaklı yazmalısın.
c) Yaz mevsiminde karpuz çok güzel olur.
d) En sevdiğim mevsim yazdır.
Cevap: b) Bu yazıyı daha okunaklı yazmalısın. Çözüm: "Yaz" sözcüğü B seçeneğinde bir iş (yazma eylemi) bildirdiği için fiil köküdür. Diğer seçeneklerde ise bir mevsimi veya zamanı karşıladığı için isim köküdür.

Soru 3: "Güzel bir resim çizmişsin." cümlesindeki "çizmişsin" sözcüğü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) İsim kökünden türemiş bir sözcüktür.
b) Kökü bir varlığın adıdır.
c) Kökü bir hareket bildirir.
d) Hem isim hem fiil kökü özelliği taşır.
Cevap: c) Kökü bir hareket bildirir. Çözüm: "Çizmişsin" sözcüğünün kökü "çiz-" fiilidir. Bu kök, bir hareket (çizme eylemi) bildirdiği için fiil köküdür.