Matematikte birden fazla işlem olduğunda, hangi işlemi önce yapacağımızı belirleyen kurallara işlem önceliği denir. Bu kuralları bilmezsek aynı soruyu çözen iki kişi farklı sonuçlar bulabilir. İşlem önceliği sırasını hatırlamak için "Parantez - Üslü Sayılar - Çarpma/Bölme - Toplama/Çıkarma" sıralamasını aklımızda tutabiliriz. Kısaca PÜÇBTT diye kodlayabiliriz.
İşlemleri aşağıdaki sıraya göre yaparız:
Soru: \( 12 + 6 \div 2 \) işleminin sonucu nedir?
Çözüm:
Cevap: 15
Soru: \( (15 - 5) \times 2 + 3^2 \) işleminin sonucu nedir?
Çözüm:
Cevap: 29
Soru: \( 24 \div 4 \times 2 \) işleminin sonucu nedir?
Çözüm:
Cevap: 12
Uyarı: Çarpma ve bölmenin önceliği eşit olduğu için işlemi soldan sağa doğru yapmak çok önemlidir!
İşlem yaparken kafamız karışırsa, hemen PÜÇBTT sırasını hatırlayalım:
Bu kurala uyduğumuzda tüm işlem sorularını doğru bir şekilde çözebiliriz.
Soru 1: Bir markette tanesi 3 TL olan kalemlerden 4 tane alan Ayşe, kasiyere 20 TL veriyor. Kasiyer para üstünü hesaplarken \( 20 - 4 \times 3 \) işlemini yapıyor. Buna göre kasiyer Ayşe'ye kaç TL para üstü vermelidir?
a) 8
b) 12
c) 16
d) 18
Cevap: a) 8
Çözüm: İşlem önceliğine göre önce çarpma yapılır: \( 4 \times 3 = 12 \). Sonra çıkarma: \( 20 - 12 = 8 \) TL para üstü verilir.
Soru 2: \( 24 \div (8 - 2 \times 2) \) işleminin sonucu kaçtır?
a) 2
b) 4
c) 6
d) 8
Cevap: c) 6
Çözüm: Önce parantez içindeki çarpma: \( 2 \times 2 = 4 \). Sonra parantez içindeki çıkarma: \( 8 - 4 = 4 \). En son bölme: \( 24 \div 4 = 6 \).
Soru 3: Bir sınıftaki 24 öğrenci 4 gruba ayrılıyor. Her grup 3'er kişilik takımlara ayrıldığında bir grupta kaç takım oluşur? Bu problemi ifade eden işlem \( 24 \div 4 \div 3 \)'tür. İşlemin sonucu kaçtır?
a) 1
b) 2
c) 3
d) 4
Cevap: b) 2
Çözüm: Aynı önceliğe sahip bölme işlemleri soldan sağa yapılır: \( 24 \div 4 = 6 \), sonra \( 6 \div 3 = 2 \) takım oluşur.
Soru 4: \( 15 - 3 \times (4 - 1) \) işleminin sonucu kaçtır?
a) 6
b) 12
c) 24
d) 36
Cevap: a) 6
Çözüm: Önce parantez içi: \( 4 - 1 = 3 \). Sonra çarpma: \( 3 \times 3 = 9 \). En son çıkarma: \( 15 - 9 = 6 \).