Merhaba! Bu dersimizde veri toplama konusunu öğrenecek ve örnek sorular çözeceğiz. Veri toplama, bir konu hakkında bilgi edinmek için bilgileri (verileri) bir araya getirme işlemidir.
Bir araştırma yaparken verileri farklı şekillerde toplayabiliriz. En yaygın yöntemler:
Soru: Sınıfımızdaki öğrencilerin en sevdiği meyveyi bulmak istiyoruz. Bunun için hangi veri toplama yöntemini kullanırız?
Çözüm: Bu soruda, sınıftaki herkese "En sevdiğiniz meyve nedir?" diye soracağımız için en uygun yöntem anket yapmaktır. Kâğıtlara bir soru yazıp herkese dağıtabilir veya sözlü olarak sorabiliriz.
Soru: Bir parktaki kuş türlerini incelemek isteyen bir öğrenci, veri toplamak için ne yapmalıdır?
Çözüm: Burada kuşlara soru soramayız veya onları rahatsız etmek istemeyiz. Bu nedenle en doğru yöntem, onları izleyerek bilgi toplamak olan gözlem yapmaktır. Yanımıza bir defter alıp gördüğümüz kuş türlerini ve sayılarını not edebiliriz.
Soru: 6/A sınıfındaki 20 öğrenciye "En çok hangi renk tişört giymeyi seviyorsun?" sorusu sorulmuş ve şu yanıtlar alınmıştır:
Buna göre, veri toplamak için hangi yöntem kullanılmıştır ve en popüler renk nedir?
Çözüm: Öğrencilere bir soru sorulduğu ve cevapları kaydedildiği için kullanılan yöntem ankettir. Verilere baktığımızda en yüksek sayıya (8) sahip olan renk mavidir. Bu nedenle en popüler renk mavidir.
Soru 1: Bir sınıftaki öğrencilerin en sevdiği meyveleri belirlemek isteyen bir öğrenci, aşağıdaki sorulardan hangisini sorarak en doğru ve net veriyi toplayabilir?
a) Meyve sever misin?
b) En sevdiğin meyve hangisidir?
c) Hangi meyveleri yersin?
d) Elma seviyor musun?
Cevap: b) En sevdiğin meyve hangisidir?
Çözüm: "En sevdiğin meyve hangisidir?" sorusu açık uçlu, net ve her öğrenciden tek bir cevap alınmasını sağlayarak verilerin karşılaştırılabilir olmasını sağlar. Diğer seçenekler evet/hayır gibi kapalı veya birden fazla cevabın verilebileceği sorulardır.
Soru 2: Bir araştırmacı, bir mahallede yaşayan insanların en çok kullandığı ulaşım aracını öğrenmek istiyor. Bunun için mahalleden 50 kişiye soru soracak. Hangi yöntemle seçeceği 50 kişi, en güvenilir sonucu verir?
a) Sadece otobüs durağında bekleyen 50 kişiye sormak
b) Mahallenin farklı caddelerinden rastgele seçilen 50 kişiye sormak
c) Sadece araba sahibi olduğu bilinen 50 kişiye telefonla sormak
d) Sadece akşam saatlerinde marketten çıkan 50 kişiye sormak
Cevap: b) Mahallenin farklı caddelerinden rastgele seçilen 50 kişiye sormak
Çözüm: Güvenilir bir veri elde etmek için örneklem, tüm mahalleyi temsil edebilmelidir. Rastgele ve farklı yerlerden seçim yapmak, tek bir gruba (sadece otobüs kullananlar, sadece araba sahipleri vb.) odaklanmaktan daha doğru sonuç verir.
Soru 3: Bir giyim mağazası, müşterilerinin en çok hangi renk kazakları tercih ettiğini araştırıyor. Aşağıdaki veri toplama yöntemlerinden hangisi bu mağazaya en doğru bilgiyi sağlar?
a) Mağazanın internet sitesine anket koymak
b) Mağazaya gelen her 10. müşteriye "En sevdiğiniz kazak rengi nedir?" diye sormak
c) Sadece mağaza çalışanlarının favori renklerini sormak
d) Sokağa çıkıp rastgele 100 kişiye sormak
Cevap: b) Mağazaya gelen her 10. müşteriye "En sevdiğiniz kazak rengi nedir?" diye sormak
Çözüm: Amaca uygun veri toplamak için hedef kitleye (mağaza müşterileri) yönelik soru sorulmalıdır. Sistematik bir örnekleme (her 10. müşteri) yapmak, hem müşteri kitlesini temsil eder hem de rastgelelik sağlar.
Soru 4: Bir sınıf, okul bahçesine hangi çiçeğin dikileceğine oylama ile karar verecektir. Sınıf başkanı, her öğrencinin bir kâğıda en çok istediği iki çiçeğin adını yazmasını istedi. Bu veri toplama yöntemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) Her öğrenci tek bir tercih belirttiği için veriler net olur.
b) Öğrenciler ikişer tercih belirttiği için hangi çiçeğin daha çok istendiğini anlamak zorlaşır.
c) Oylama gizli yapıldığı için veri güvenilir değildir.
d) Sadece bir çiçek için oylama yapılsaydı daha az veri toplanırdı.
Cevap: b) Öğrenciler ikişer tercih belirttiği için hangi çiçeğin daha çok istendiğini anlamak zorlaşır.
Çözüm: Veri toplarken soru net olmalıdır. İki tercih almak, birinci ve ikinci tercihleri ayrı ayrı değerlendirmeyi gerektirir ve "en çok istenen tek çiçek" sorusunun cevabını net olarak vermez. Bu durum verilerin analizini zorlaştırır.
