Bu ünitede, insanların yaşadıkları çevreyle nasıl bir ilişki içinde olduğunu, yerleşmeyi etkileyen faktörleri ve farklı yerleşim tiplerini öğrendik. Aşağıda, konuyu daha iyi pekiştirmen için önemli bilgiler ve çözümlü bir soru bulacaksın.
Soru: Aşağıdakilerden hangisi, bir yerleşim yeri kurulurken etkili olan beşeri faktörlerden biridir?
A) İklim koşulları
B) Yer şekilleri
C) Sanayi tesislerinin varlığı
D) Toprak verimliliği
Çözüm: Beşeri faktörler, insanlar tarafından oluşturulan unsurlardır. İklim, yer şekilleri ve toprak verimliliği doğal faktörlerken, sanayi tesisleri insanlar tarafından kurulduğu için bir beşeri faktördür.
Cevap: C
Cevaplar: 1-B, 2-C, 3-D
Soru 1: Bir grup öğrenci, yaşadıkları şehirdeki hava kirliliğinin nedenlerini araştırmaktadır. Yaptıkları gözlemlerde, şehirdeki fabrika bacalarından çıkan dumanlar, artan araç sayısı ve kalitesiz kömür kullanımının hava kirliliğine yol açtığını tespit ediyorlar. Bu durum, aşağıdaki kavramlardan hangisiyle doğrudan ilişkilidir?
a) Göç b) Beşeri unsur c) İklim d) Nüfus artışı
Cevap: b) Beşeri unsur
Çözüm: Fabrikalar, araçlar ve yakıt kullanımı insanlar tarafından oluşturulmuş unsurlardır. İnsanların çevreye olan bu tür müdahaleleri ve oluşturdukları yapılar "beşeri unsur" olarak adlandırılır ve çevre sorunlarına neden olabilir.
Soru 2: Türkiye'nin coğrafi özellikleri düşünüldüğünde, aşağıdaki yerleşim yerlerinden hangisinde nüfusun daha seyrek olması beklenir?
a) Verimli tarım ovaları b) Sanayi tesislerinin yoğun olduğu bölgeler c) Yüksek ve engebeli dağlık alanlar d) Deniz kıyısındaki liman kentleri
Cevap: c) Yüksek ve engebeli dağlık alanlar
Çözüm: Yüksek ve engebeli araziler, ulaşım, tarım ve yerleşim kurmayı zorlaştırır. Bu nedenle iklimi elverişli, verimli topraklara sahip ovalar veya iş olanakları sunan sanayi bölgelerine göre nüfus daha seyrektir.
Soru 3: Ayşe, ailesiyle birlikte yaz tatilinde memleketlerine giderek dedesinin çiftliğinde zaman geçiriyor. Burada, köydeki evlerin genellikle tek katlı ve bahçeli olduğunu, insanların birbirini tanıdığını ve komşuluk ilişkilerinin çok güçlü olduğunu gözlemliyor. Ayşe'nin gözlemlediği bu özellikler, öncelikle hangi yerleşme tipine aittir?
a) Köy b) Kent c) Kasaba d) Metropol
Cevap: a) Köy
Çözüm: Nüfusun az olduğu, geçim kaynağının temelde tarım ve hayvancılığa dayandığı, insanlar arasındaki sosyal ilişkilerin daha samimi ve güçlü olduğu yerleşim birimlerine "köy" denir. Ayşe'nin gözlemleri bu tanıma uymaktadır.