Merhaba! Bu dersimizde günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız bir kavram olan ön yargıyı öğreneceğiz. Ön yargılar, insanlar arasındaki ilişkileri olumsuz etkileyebilir. Gelin, hep birlikte ön yargıların ne olduğunu anlayalım ve onları nasıl kırabileceğimizi öğrenelim.
Ön yargı, bir kişi veya grup hakkında yeterli bilgi sahibi olmadan, gerçeklere dayanmadan oluşturulmuş olumsuz düşünce veya duygudur. Kısacası, bir şeyi veya birini tanımadan yargılamaktır.
Ön yargıları kırmak aslında bizim elimizdedir. İşte bunun için yapabileceğimiz bazı şeyler:
Şimdi öğrendiklerimizi pekiştirmek için birkaç etkinlik yapalım.
Aşağıdaki cümleleri okuyun. Hangilerinin ön yargı içerdiğini bulup yanına yazın.
Aşağıdaki senaryoyu okuyun ve soruyu cevaplayın:
"Sınıfa yeni bir öğrenci geldi. Adı Ali. Ali'nin ailesi başka bir ülkeden göç etmiş. Bazı öğrenciler, Ali'nin Türkçeyi iyi konuşamadığını duyunca onunla oyun oynamak istemediler."
Soru: Bu durumda ne gibi ön yargılar var? Bu ön yargıları kırmak için neler yapılabilir?
Kendinizi, daha önce hakkında ön yargılı olduğunuz birinin yerine koyun. O kişiye, onu daha iyi anladığınızı ifade eden kısa bir mektup yazın. Mektubunuzda, önceden ne düşündüğünüzü ve şimdi nasıl hissettiğinizi anlatın.
Unutmayın, ön yargılarımızı kırarak daha adil, daha huzurlu ve daha güzel bir sınıf, okul ve toplum yaratabiliriz. Herkesin birbirini anlamaya çalıştığı bir dünya için ilk adımı biz atalım.
1. Bir kişi veya gruba ilişkin, gerçeklere dayanmayan, genellikle olumsuz ve kalıplaşmış düşüncelere ................. denir.
2. Bireylerin bir gruba mensup oldukları için belirli özelliklere sahip olduklarının düşünülmesine dayanan, genelleştirilmiş inançlara ................. denir.
3. İnsanlar arasında dil, din, ırk, cinsiyet gibi özelliklere dayalı ayrım yapılmasına ................. denir.
1. Ön yargılar, doğru bilgi ve deneyimlerle kolayca değişebilir. (.....)
2. Kalıp yargılar, toplumsal ilişkileri kolaylaştırıcı bir rol oynar. (.....)
3. Ayrımcılık, bireylerin temel hak ve özgürlüklerini ihlal edebilir. (.....)
Aşağıdaki kavramları tanımlarıyla eşleştiriniz.
1. Günlük hayatta karşılaşabileceğiniz bir ön yargı örneği yazınız. Bu ön yargıyı kırmak için neler yapılabilir?
2. Bir sınıf ortamında ön yargıların ve ayrımcılığın olmaması, öğrenciler arasındaki ilişkileri nasıl etkiler?
1. Aşağıdakilerden hangisi ön yargıyı kırmak için yapılabilecek en etkili davranıştır?
A) Ön yargıyı görmezden gelmek
B) Ön yargıya maruz kalan kişiden uzak durmak
C) Farklılıklara saygı duymak ve empati kurmak
D) Ön yargıyı destekleyen kişilerle tartışmaktan kaçınmak
2. "Bütün müdürler çok sert olur." ifadesi aşağıdaki kavramlardan hangisine örnektir?
A) Hoşgörü
B) Empati
C) Kalıp Yargı
D) İş Birliği
3. "Kızlar matematikte başarısızdır." gibi bir ifadenin yanlış olduğunu kanıtlamak isteyen bir öğrenci aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır?
A) Matematikte başarılı olan kız öğrencilerin varlığını göstermek
B) Sadece erkek öğrencilerin matematik notlarını karşılaştırmak
C) Bu ifadeyi duyan herkesle tartışmak
D) Matematik dersinden kaçınmak
Cevaplar:
A.1: ön yargı, A.2: kalıp yargı, A.3: ayrımcılık
B.1: Yanlış, B.2: Yanlış, B.3: Doğru
C.1: B, C.2: A, C.3: C
E.1: C, E.2: C, E.3: A
Soru 1: Ailesi farklı bir şehirden göç ederek Mehmet'in mahallesine yerleşen Ayşe, okulun ilk günü sınıfa girer. Mehmet, Ayşe'nin kıyafetlerinin eski olduğunu görünce onunla konuşmaz ve uzak durur. Mehmet'in bu davranışının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) Ayşe'nin utangaç olduğunu düşünmesi
b) Ayşe'nin kendisinden daha başarılı olacağından korkması
c) Ayşe hakkında yeterli bilgisi olmadan olumsuz bir düşünceye kapılması
d) Ayşe'nin konuşmak istemeyeceğini tahmin etmesi
Cevap: c
Çözüm: Mehmet, Ayşe'yi tanımadan, sadece dış görünüşüne dayanarak olumsuz bir karar veriyor. Bu durum, bir kişi veya grup hakkında yeterli bilgi sahibi olmadan önceden edinilmiş olumsuz düşünce anlamına gelen "ön yargı"ya örnektir.
Soru 2: Sınıfa yeni gelen ve tekerlekli sandalye kullanan Mert'i gören Elif, "Oyun oynamakta bizim kadar iyi olamaz" diye düşünür. Ancak bir süre sonra Mert'in satrançta çok yetenekli olduğunu ve sınıfını turnuvada temsil edebileceğini öğrenir. Elif'in ilk baştaki düşüncesi ve sonraki farkındalığı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) İlk düşüncesi bir önyargı iken, Mert'i tanıdıkça bu önyargısı kırılmıştır.
b) İlk düşüncesi doğru bir gözlem, sonraki fikri ise bir yanılgıdır.
c) İlk düşüncesi hoşgörü, sonraki fikri ise ayrımcılık örneğidir.
d) İlk düşüncesi ve sonraki fikri birer genellemedir.
Cevap: a
Çözüm: Elif, Mert'i tanımadan onun hakkında sadece engelinden yola çıkarak bir çıkarımda bulunmuş, bu bir ön yargıdır. Mert'i tanıyıp yeteneklerini öğrendikten sonra ise bu ön yargılı düşüncesi değişmiştir. Bu, ön yargıların kırılabileceğini gösteren bir durumdur.
Soru 3: Bir okulda "Ön Yargıları Kırıyoruz" etkinliği düzenlenecektir. Bu etkinlik için aşağıdaki çalışmalardan hangisi en uygun olur?
a) Öğrencilerin sadece kendi aralarında takım olarak yarıştığı bir bilgi yarışması düzenlemek
b) Farklı kültürlerden, farklı yeteneklere sahip insanların başarı hikayelerini anlatan bir sergi açmak ve konuklar davet etmek
c) Sadece okulun en başarılı öğrencilerinin katıldığı bir proje sunumu yapmak
d) Öğrencilerin bireysel olarak resim yapıp sınıf panosuna asmasını sağlamak
Cevap: b
Çözüm: Ön yargıları kırmak, farklılıklar hakkında doğru bilgi edinmek ve empati kurmakla mümkündür. Farklı kültür ve özelliklere sahip insanların başarı hikayelerini paylaşmak, onları daha iyi anlamamızı sağlar ve onlar hakkındaki ön yargılarımızın yersiz olduğunu gösterir.
Soru 4: "Tüm müzisyenler dağınıktır." veya "Bütün sporcular derslerinde başarısızdır." gibi ifadeler için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Bu ifadeler, bir grubun tüm üyeleri için genel geçer doğruları gösterir.
b) Bu ifadeler, bir grubun tüm bireyleri hakkında aynı şeyi düşündüren kalıp yargılara (stereotiplere) örnektir.
c) Bu ifadeler, bilimsel araştırma sonuçlarına dayanmaktadır.
d) Bu ifadeler, hoşgörüyü artırıcı niteliktedir.
Cevap: b
Çözüm: Bir grubun tüm üyelerini aynı kabul eden, bireysel farklılıkları görmezden gelen ve çoğunlukla gerçeği yansıtmayan genellemelere "kalıp yargı" (stereotip) denir. Kalıp yargılar, ön yargıların oluşmasına zemin hazırlar. Her müzisyenin veya her sporcunun aynı özelliklere sahip olması mümkün değildir.
