Rol, bir kişinin belirli bir grup veya toplum içinde üstlendiği görev ve davranış biçimidir. Örneğin; öğrenci olmak, abla olmak, sınıf başkanı olmak birer roldür.
Sorumluluk ise, bir kişinin rollerinin gerektirdiği görevleri yerine getirme zorunluluğudur. Yani rolümüz bize ne yapmamız gerektiğini söylerken, sorumluluk bu görevleri zamanında ve doğru şekilde yapmamızdır.
Sorumluluklarımızı yerine getirmezsek, hem kendimiz hem de çevremizdekiler olumsuz etkilenir. Örneğin, ödevimizi yapmazsak konuyu anlayamayız ve notlarımız düşer. Odamızı toplamazsak ailemizle tartışabiliriz. Çevreyi kirletirsek hepimizin yaşam alanı kötüleşir.
Unutmayın, rollerimiz ve sorumluluklarımız hayatımızın bir parçasıdır. Onları yerine getirmek, bizi daha güvenilir, başarılı ve mutlu bir birey yapar.
1. Bir kişinin belirli bir grup veya durum içinde üstlenmesi beklenen davranışlara ________ denir.
2. Bir görevi zamanında ve eksiksiz yerine getirme yükümlülüğüne ________ denir.
3. Aile içinde anne ve babanın çocuklarına bakma ________ vardır.
4. Okulda öğrencinin derslerine çalışması bir ________ iken, öğretmenin ders anlatması bir ________ örneğidir.
Aşağıdaki ifadelerin doğru mu (D), yanlış mı (Y) olduğunu belirtiniz.
1. ( ) Rol ve sorumluluk kavramları birbiriyle aynı anlama gelir.
2. ( ) Bir doktorun hastalarını iyileştirmeye çalışması onun sorumluluğudur.
3. ( ) Sadece aile içinde rol ve sorumluluklarımız vardır.
4. ( ) Sınıf başkanının sınıfı temsil etmesi bir roldür.
Aşağıdaki rolleri, bu rollere ait olan sorumluluklarla eşleştiriniz.
1. Okulda bir öğrenci olarak üstlendiğiniz iki rolü ve bu rollere ait sorumluluklarınızı yazınız.
2. Aile içindeki rollerinizden birini ve bu rolün size yüklediği bir sorumluluğu açıklayınız.
3. Bir toplumda herkes rol ve sorumluluklarını yerine getirmezse ne gibi sorunlar ortaya çıkabilir? Bir örnekle açıklayınız.
1. Aşağıdakilerden hangisi bir "rol" örneği değildir?
A) Sınıf başkanı
B) Futbol takımı kaptanı
C) Ödevini yapmak
D) Okul müdürü
2. "Bir kişinin bir grubun parçası olarak üstlendiği görev ve beklentiler bütünüdür." tanımı aşağıdaki kavramlardan hangisine aittir?
A) Hak
B) Sorumluluk
C) Rol
D) Özgürlük
3. Aşağıdakilerden hangisi bir öğrencinin sorumluluklarından biri değildir?
A) Derslere düzenli devam etmek
B) Okul araç-gereçlerini özenli kullanmak
C) Okul kurallarına uymak
D) Teneffüs sürelerini belirlemek
Cevaplar:
A. Boşluk Doldurma: 1: rol, 2: sorumluluk, 3: sorumluluğu, 4: sorumluluk / rol
B. Doğru/Yanlış: 1: Y, 2: D, 3: Y, 4: D
C. Eşleştirme: 1-A, 2-C, 3-D, 4-B
D. Açık Uçlu Sorular: (Örnek cevaplar) 1: Sınıf temsilcisi olmak - sınıfın sorunlarını iletmek; Kulüp üyesi olmak - kulüp etkinliklerine katılmak. 2: Abla/abi olmak - kardeşime yardımcı olmak. 3: Trafik polisi görevini yapmazsa trafik kazaları artabilir.
E. Kısa Test: 1: C, 2: C, 3: D
Soru 1: Ailesiyle birlikte yaşayan 6. sınıf öğrencisi Elif, ailesine ev işlerinde yardım etmeyi çok seviyor. Ancak, odasını toplamak ve derslerine zamanında çalışmak konusunda bazen zorlanıyor. Elif'in "odasını toplamak" ve "derslerine zamanında çalışmak" ile ilgili yaşadığı durum, aşağıdaki kavramlardan hangisi ile daha doğru ilişkilendirilebilir?
a) Hak
b) Özgürlük
c) Sorumluluk
d) Rol
Cevap: c) Sorumluluk
Çözüm: Odasını toplamak ve ders çalışmak, Elif'in kendisine ve ailesine karşı yerine getirmesi gereken görevlerdir. Kişinin üstlenmesi gereken görevlere ve bunları yerine getirme zorunluluğuna "sorumluluk" denir.
Soru 2: Aşağıdaki tabloda bazı bireylerin sahip olduğu özellikler ve bu özelliklere bağlı olarak üstlendikleri durumlar verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre, "Rol" kavramını en iyi açıklayan seçenek hangisidir?
Kişi Durum
Ayşe Teyze Mahalle sakinlerine yardım eder.
Mehmet Amca Okul servisini güvenle sürer.
Can Sınıf başkanı olarak arkadaşlarını temsil eder.
a) Bireyin toplum içindeki konumuna göre üstlendiği görevler
b) Bireyin kendi isteğiyle yapmaktan hoşlandığı faaliyetler
c) Bireyin başkalarından beklediği davranışlar
d) Bireyin yasalarla belirlenmiş zorunlulukları
Cevap: a) Bireyin toplum içindeki konumuna göre üstlendiği görevler
Çözüm: Rol, bir kişinin toplumdaki konumuna (anne, öğrenci, sınıf başkanı, şoför vb.) bağlı olarak üstlendiği, belirli davranış kalıpları ve görevlerdir. Tablodaki her kişi, sahip oldukları konum (teyze, şoför, sınıf başkanı) nedeniyle belirli rolleri yerine getirmektedir.
Soru 3: Aile içinde her bireyin farklı görevleri vardır. Babası evin geçimini sağlarken, annesi ofiste çalışıyor ve akşamları yemek yapıyor. Ablası ise kendi odasını topluyor ve küçük kardeşine derslerinde yardım ediyor. Bu parçada aile bireyleri için aşağıdaki kavram çiftlerinden hangisi birlikte vurgulanmıştır?
a) Hak - Özgürlük
b) Rol - Sorumluluk
c) Görev - İstek
d) Ödül - Ceza
Cevap: b) Rol - Sorumluluk
Çözüm: Paragrafta, aile bireylerinin toplumdaki ve ailedeki konumlarına (anne, baba, abla rolleri) bağlı olarak üstlendikleri görev ve yükümlülükler (geçim sağlama, yemek yapma, odayı toplama) anlatılmaktadır. Bu durum "rol" ve o role bağlı "sorumluluk" kavramlarını birlikte açıklar.
Soru 4: Bir grup öğrenci, okul bahçesini temizlemek ve ağaç dikmek için bir proje başlatıyor. Projede görev alan her öğrenci, kendisine düşen işi (çöp toplama, fidan dikme, sulama vb.) zamanında ve eksiksiz yapıyor. Bu öğrencilerin davranışları, aşağıdaki kavramlardan hangisine örnek olarak gösterilemez?
a) İş birliği
b) Sorumluluk
c) Bireysel çıkar
d) Toplumsal rol
Cevap: c) Bireysel çıkar
Çözüm: Öğrenciler, ortak bir amaç için bir araya gelmiş ve üzerlerine düşen görevleri yerine getirmişlerdir. Bu durum iş birliği, sorumluluk alma ve topluma karşı rollerini yerine getirmeye örnektir. "Bireysel çıkar" ise kişinin sadece kendi menfaatini düşünmesidir ve burada vurgulanan davranışla çelişir.
