6. sınıf Telin kalınlığı artarsa ampul parlaklığı nasıl değişir?

Question

Telin kalınlığı artınca elektrik daha rahat geçiyor, bu yüzden ampul daha parlak yanıyor diye biliyorum. Ama tam olarak emin olamadım, dirençle bir ilgisi var sanırım. Bu konuyu biraz daha basit şekilde anlatabilir misiniz?

Answer 1

Telin Kalınlığı ve Ampul Parlaklığı

Bir elektrik devresinde, ampulün parlaklığını etkileyen en önemli faktörlerden biri kullanılan telin kalınlığıdır.

Telin Kalınlığı Nedir?

Bir telin kesit alanını ifade eder. Kalın bir tel, ince bir tele göre daha geniş bir kesite sahiptir, yani elektronların geçebileceği daha geniş bir yolu vardır.

Peki Bu Parlaklığı Nasıl Etkiler?

• İnce bir tel kullandığımızda, tel direnci yüksektir. Elektronlar bu dar yoldan zorlanarak geçer.
• Bu zorlanma, telin ısınmasına neden olur ve devreden geçen akım azalır.
• Devreden geçen akım azaldığı için ampulün parlaklığı da azalır.

• Kalın bir tel kullandığımızda ise telin direnci düşüktür. Elektronlar için geniş ve rahat bir yol vardır.
• Elektronlar kolayca akabildiği için tel fazla ısınmaz ve devreden geçen akım artar.
• Devreden geçen akım arttığı için ampul daha parlak yanar.

Sonuç:

Diğer tüm şartlar aynı kalmak kaydıyla (aynı pil, aynı ampul), telin kalınlığı artarsa, telin direnci azalır, devreden geçen akım artar ve ampulün parlaklığı da artar.

Bunu bir su borusu gibi düşünebilirsiniz. Kalın bir borudan daha çok su akarken, ince bir borudan daha az su akar. Buradaki su, elektrik devresindeki elektronlara; su miktarı ise akıma benzer.

Answer 2

6. Sınıf Telin Kalınlığı ve Ampul Parlaklığı Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir grup öğrenci elektrik devreleri ile ilgili bir deney yapıyor. Özdeş pil ve özdeş ampuller kullanarak iki farklı devre kuruyorlar. İlk devrede ince bir iletken tel, ikinci devrede ise aynı maddeden yapılmış fakat daha kalın bir iletken tel kullanıyorlar. Devreler tamamlandığında ampullerin parlaklıkları arasında nasıl bir fark gözlemlenir?
a) Kalın tel kullanılan devredeki ampul daha parlak yanar.
b) İnce tel kullanılan devredeki ampul daha parlak yanar.
c) Her iki ampul de aynı parlaklıkta yanar.
d) Kalın tel kullanılan devredeki ampul yanmaz.
Cevap: a) Kalın tel kullanılan devredeki ampul daha parlak yanar.
Çözüm: Bir telin kalınlığı arttıkça, elektrik akımının geçişine gösterdiği direnç azalır. Direnç azalınca devreden daha fazla akım geçer ve bu da ampulün daha parlak yanmasını sağlar.

Soru 2: Aşağıdaki tabloda, aynı maddeden yapılmış fakat farklı kalınlıklardaki tellerle kurulan devrelerdeki ampul parlaklıkları karşılaştırılmıştır. Tabloda verilmeyen "X" ile gösterilen durum için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
 Tel Kalınlığı   |   Ampul Parlaklığı
 İnce         |   Az
 Orta       |   Orta
 Kalın (X)     |   ?
a) Sönük
b) Az
c) Orta
d) Fazla
Cevap: d) Fazla
Çözüm: Tablo incelendiğinde, tel kalınlığı arttıkça ampul parlaklığının da arttığı görülmektedir. İnce telde parlaklık "Az", orta kalınlıkta "Orta" olduğuna göre, kalın tel kullanıldığında parlaklık en fazla olacaktır.

Soru 3: Bir elektrik devresinde, pil ve ampul sabit tutularak iletken tel değiştiriliyor. Aynı uzunluktaki iki farklı telden birisi ince, diğeri kalındır. Bu iki durum karşılaştırıldığında;
I. Kalın telin direnci daha azdır.
II. İnce telin kullanıldığı devrede ampul daha parlak yanar.
III. Kalın telin kullanıldığı devreden daha fazla akım geçer.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
a) Yalnız I
b) I ve II
c) I ve III
d) II ve III
Cevap: c) I ve III
Çözüm: Aynı maddeden yapılmış ve aynı uzunluktaki tellerden kalın olanın direnci daha azdır (I doğru). Direnç azaldığı için devreden daha fazla akım geçer (III doğru). Daha fazla akım, ampulün daha parlak yanması demektir, bu nedenle ince telde ampul daha sönük yanar (II yanlış).