6. sınıf Zincirleme isim tamlaması nedir ve nasıl bulunur?

Question

Hocam zincirleme isim tamlamasını anlamakta zorlanıyorum. Tam olarak kaç ismin bir araya gelmesiyle oluştuğunu karıştırıyorum. Örnekler üzerinden nasıl ayırt edebileceğimi basitçe anlatır mısınız?

Answer 1

Zincirleme İsim Tamlaması Nedir?

İsim tamlamaları, bir ismin başka bir isimle oluşturduğu anlamlı bir birliktir. Zincirleme isim tamlaması ise, en az üç ismin bir araya gelerek oluşturduğu tamlamadır. Yani, bir isim tamlamasının içine başka bir isim daha eklenir ve bu bir zincir gibi birbirine bağlanır.

Zincirleme İsim Tamlaması Nasıl Oluşur?

Zincirleme isim tamlaması oluşturmanın iki yolu vardır:

• 1. Yol: Bir belirtili isim tamlamasına yeni bir isim eklenir.
  Örnek: "Okulun bahçesinin kapısı"
  Burada "okulun bahçesi" bir belirtili isim tamlamasıdır. "Kapı" ismi eklenerek zincirleme isim tamlaması oluşmuştur.
• 2. Yol: Bir belirtisiz isim tamlamasına, onu tamamlayan yeni bir isim eklenir.
  Örnek: "Çam ağacının yaprağı"
  Burada "çam ağacı" bir belirtisiz isim tamlamasıdır. "-nın" ekini alarak "yaprak" ismini tamlayan durumuna geçmiş ve zincir oluşmuştur.

Zincirleme İsim Tamlaması Nasıl Bulunur?

Bir cümlede zincirleme isim tamlamasını bulmak için şu adımları izleyebilirsiniz:

1. Tamlayan ve Tamlanan Eki Ara: Cümledeki "-ın, -in, -un, -ün" (tamlayan eki) ve "-ı, -i, -u, -ü" (tamlanan eki) gibi ekleri olan isimleri bul.
2. İsimleri Kontrol Et: Bu ekleri alan isimlerin en az üç tane olup olmadığına bak. Bu isimler birbirini tamamlıyor olmalı.
3. Zinciri Gör: İsimlerin birbirine nasıl bağlandığını kontrol et. Bir isim tamlaması, başka bir ismin tamlayanı ya da tamlananı oluyor mu?

Örneklerle Açıklama

• Örnek 1: "Sınıfımızın penceresinin camı"
  Çözümleme: "Sınıfımızın penceresi" (Belirtili İ.T.) + "camı" = Zincirleme İ.T.
• Örnek 2: "Dolabın en alt çekmecesinin anahtarı"
  Çözümleme: "Dolabın çekmecesi" (Belirtili İ.T.) + "anahtarı" = Zincirleme İ.T. ("en alt" sıfatı sadece "çekmece"yi nitelemiştir.)
• Örnek 3: "Kitap kapağının rengi"
  Çözümleme: "Kitap kapağı" (Belirtisiz İ.T.) + "rengi" = Zincirleme İ.T.

Uyarı: Bir tamlamada sıfat varsa bu, onun zincirleme isim tamlaması olduğu gerçeğini değiştirmez. Sıfatlar sadece isimleri niteleyen sözcüklerdir.

Answer 2

6. Sınıf Zincirleme İsim Tamlaması Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme isim tamlaması kullanılmıştır?
a) Okul bahçesinde oynuyorlar.
b) Çocuğun oyuncak kutusu kaybolmuş.
c) Mavi arabanın kapısı açık kalmış.
d) Annemin yemek tarifi defteri çok güzel.
Cevap: d) "Annemin yemek tarifi defteri" ifadesi, "annemin yemek tarifi" ve "yemek tarifi defteri" tamlamalarının birleşmesiyle oluşmuş, üç isimden meydana gelen bir zincirleme isim tamlamasıdır.

Soru 2: "Sınıfımızın matematik ders kitabının kapağı" ifadesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Sadece belirtili isim tamlamasıdır.
b) Zincirleme isim tamlamasıdır.
c) Sadece belirtisiz isim tamlamasıdır.
d) İsim tamlaması değildir.
Cevap: b) İfade, "sınıfımızın matematik ders kitabı" ve "matematik ders kitabının kapağı" tamlamalarının birleşmesiyle oluşmuştur. En az üç ismin tamlama yapısı içinde birbirini tamamlaması zincirleme isim tamlamasının özelliğidir.

Soru 3: "Dedemin eski saat koleksiyonunun değeri" tamlamasında kaç tane tamlama vardır ve bu tamlamanın türü nedir?
a) 2 tamlama vardır, belirtili isim tamlamasıdır.
b) 3 tamlama vardır, zincirleme isim tamlamasıdır.
c) 1 tamlama vardır, belirtisiz isim tamlamasıdır.
d) 2 tamlama vardır, zincirleme isim tamlamasıdır.
Cevap: b) "Dedemin eski saat koleksiyonunun değeri" ifadesi şu tamlamalardan oluşur: "dedemin koleksiyonu", "saat koleksiyonu", "koleksiyonun değeri". Üç ismin tamlama içinde birleşmesiyle zincirleme isim tamlaması oluşmuştur.

Soru 4: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme isim tamlaması yoktur?
a) Müzenin tarihi eserler bölümünü gezdik.
b) Kuzenimin doğum günü partisi eğlenceliydi.
c) Evimizin arka bahçesindeki ağaçlar budandı.
d) Kitap okumayı çok seviyorum.
Cevap: d) "Kitap okumak" bir isim tamlaması değil, isim-fiil ( mastar ) grubudur. Diğer seçeneklerde en az üç ismin bir araya gelerek oluşturduğu zincirleme isim tamlamaları vardır.