Tarihsel Bilginin Özellikleri
Tarih, geçmişte yaşanmış olayları neden-sonuç ilişkisi içinde, yer ve zaman göstererek, belgelere dayalı bir şekilde inceleyen bilim dalıdır. Tarihçiler bu incelemeyi yaparken "tarihsel bilgi"yi oluştururlar. Tarihsel bilginin ise kendine özgü bazı özellikleri vardır.
Tarihsel Bilginin Temel Özellikleri
- Belgelere Dayalıdır (Nesneldir / Objektif Olmaya Çalışır): Tarih, "bence" veya "bana göre" ile ilerlemez. Tarihçi, olayları araştırırken kaynak (belge) kullanır. Kitabeler, mektuplar, gazeteler, arkeolojik buluntular, resmi kayıtlar birer belgedir. Tarihçi bu belgeleri titizlikle inceleyerek olabildiğince nesnel (objektif) sonuçlara ulaşmaya çalışır.
- Yer ve Zaman Belirtir: Tarihi bir olaydan söz ederken mutlaka nerede ve ne zaman olduğunu belirtiriz. Örneğin, "Savaş oldu" demek yeterli değildir. "1299 yılında Söğüt ve Domaniç çevresinde bir devlet kuruldu" demek gerekir. Bu, olayı somutlaştırır ve doğru anlaşılmasını sağlar.
- Neden-Sonuç İlişkisi İçinde Ele Alınır: Tarihteki hiçbir olay kendiliğinden, sebepsiz ortaya çıkmaz. Her olayın bir nedeni, her olayın da bir sonucu vardır. Tarihçi, "Ne oldu?" sorusunun yanı sıra "Neden oldu?" ve "Bu olay ne gibi sonuçlar doğurdu?" sorularına da cevap arar. Örneğin, Fransız İhtilali'nin (neden) milliyetçilik akımını yayması (sonuç) gibi.
- Değişkendir (Tekrarı Yoktur): Tarihi olaylar aynı şartlarda tekrar etmez. Coğrafi keşifler veya Sanayi İnkılabı tarihte bir defa yaşanmıştır. Aynı koşullar bir daha oluşamayacağı için, bu olayların aynısı bir daha gerçekleşmez. Bu nedenle tarih, deney ve gözlem yapılamayan bir bilimdir.
- Tarihsel Bilgi Gelişime Açıktır: Yeni bir belge bulunduğunda veya mevcut belgeler farklı bir bakış açısıyla yeniden yorumlandığında, bildiğimiz bir tarihsel bilgi değişebilir veya gelişebilir. Örneğin, arkeolojik bir kazıda çıkan yeni bir buluntu, bir uygarlık hakkındaki bilgilerimizi tamamen değiştirebilir.
- Geçmişe Aittir ve İnsan Faaliyetlerini Konu Alır: Tarihin konusu geçmişte yaşamış insan topluluklarının siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel tüm faaliyetleridir. Doğa olayları (deprem, tsunami) eğer insanlık tarihini doğrudan etkilemişse tarihin konusu olur.
Özetle, tarihsel bilgi; belgelere dayanan, yer ve zaman gösteren, neden-sonuç ilişkisi kuran, gelişmeye açık ve geçmişe ait bir bilgidir. Bu özellikleri onu diğer bilim dallarından ayırır.
