Akraba evliliği neden sakıncalıdır

Question

Ailem akraba evliliğinin sağlık açısından riskli olabileceğini söylüyor ama tam olarak nedenini anlamıyorum. Kalıtsal hastalıkların çocuklarda görülme ihtimalinin arttığını duydum. Bunun genetikle nasıl bir bağlantısı var, basitçe açıklayabilir misiniz?

Answer 1

🧬 Akraba Evliliği ve Genetik Riskler

Akraba evliliği, genetik olarak birbirine yakın olan bireyler arasında yapılan evliliktir. Bu durum, özellikle aynı soydan gelen kişilerde, çekinik (resesif) genlerle taşınan hastalıkların ortaya çıkma olasılığını önemli ölçüde artırır.

🔍 Çekinik Genler ve Taşıyıcılık

Her birey, her gen için iki kopya taşır; birini annesinden, diğerini babasından alır. Bazı genlerin neden olduğu hastalıklar, sadece iki kopyası da bozuk olduğunda ortaya çıkar. Bu tür genlere "çekinik (resesif) gen" denir.

• 🧬 Sağlıklı Birey: Her iki gen kopyası da sağlamdır.
• 🧬 Taşıyıcı Birey: Bir kopyası bozuk, diğeri sağlamdır. Bu kişi hasta değildir ama bozuk geni çocuğuna aktarabilir.
• 🧬 Hasta Birey: Her iki gen kopyası da bozuktur.

❓ Neden Akraba Evliliği Risklidir?

Akraba bireyler, gen havuzlarının büyük bir kısmını ortak atalarından paylaştıkları için, aynı çekinik bozuk geni taşıma ihtimalleri yüksektir.

Örneğin, bir çekinik hastalık geni için her ikisi de taşıyıcı olan iki akrabanın evliliğinde:

• ➡️ Her bir ebeveyn, bozuk geni %50 ihtimalle çocuğuna aktarır.
• 🎯 Çocuğun her iki bozuk geni de alma ve hasta olma ihtimali %25'tir.
• 🧩 Çocuğun taşıyıcı olma ihtimali ise %50'dir.

Akraba olmayan bireylerde, toplumda aynı nadir çekinik genin iki farklı kişide bulunma olasılığı çok daha düşük olduğu için, bu risk belirgin şekilde azalır.

⚠️ Ortaya Çıkabilen Hastalıklar

Akraba evliliklerinden doğan çocuklarda görülme sıklığı artan bazı hastalıklar şunlardır:

• 🫁 Kistik Fibrozis: Solunum ve sindirim sistemini etkileyen kalıtsal bir hastalık.
• 🩸 Orak Hücreli Anemi: Kırmızı kan hücrelerinin şeklinin bozulduğu bir kan hastalığı.
• 🧠 Fenilketonüri (PKU): Zihinsel geriliğe neden olabilen metabolik bir hastalık.
• 👁️ Albinizm: Deri, saç ve gözlerde pigment eksikliği.
• 💪 Kas Distrofileri: Kas zayıflığı ve erimesiyle seyreden hastalıklar.
• 🧬 Doğumsal Metabolik Hastalıklar ve bazı zeka gerilikleri.

💎 Özet

Akraba evliliklerinin en büyük sakıncası, nadir görülen çekinik genetik hastalıkların ortaya çıkma riskinin artmasıdır. Bu risk, akrabalık derecesi ne kadar yakınsa o kadar yüksektir. Bu nedenle, akraba evliliği yapmış veya yapmayı planlayan çiftlere genetik danışmanlık almaları önerilir.