# 📜 Ders Notu: Osmanlı Devleti’nde Duraklama Dönemi’nin İç ve Dış Nedenleri
🎯 Konuya Giriş: Duraklama Dönemi Nedir?
Osmanlı Devleti’nde 1579 (Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü) veya 1699 (Karlofça Antlaşması) yılları arasında kabul edilen dönem, “Duraklama Dönemi” olarak adlandırılır. Bu dönemde devlet, eski gücünü korumakla birlikte yeni topraklar kazanamamış, askerî ve siyasi üstünlüğünü yitirmeye başlamıştır.
🔍 Duraklamanın İç Nedenleri
Osmanlı Devleti’nin zayıflamasında devlet yapısından kaynaklanan sorunlar etkili olmuştur.
🏛️ 1. Merkezî Yönetimde Bozulmalar
- 📉 Kanunların uygulanmaması: I. Ahmet döneminde “ekber ve erşed” sistemi getirilmiş, ancak şehzadelerin sancaklara gönderilmemesi yönetim tecrübesi eksikliğine yol açmıştır.
- 👑 Padişahların yetersizliği: Ordunun başında sefere çıkmayan padişahlar, devlet işlerini sadrazamlara bırakmış, otorite zayıflamıştır.
- ⚖️ Rüşvet ve kayırma: Liyakatin yerini adam kayırmacılık almış, ehliyetsiz kişiler önemli makamlara gelmiştir.
💼 2. Maliyenin Bozulması
- 💰 Savaş ganimetlerinin azalması: Yeni toprak kazanılamaması ve savaşların uzaması hazine gelirlerini düşürmüştür.
- 🏷️ İltizam usulünün yaygınlaşması: Tımar sisteminin bozulmasıyla vergi toplama işi mültezimlere verilmiş, köylü ağır vergiler altında ezilmiştir.
- 🌍 Coğrafi Keşifler’in etkisi: Ticaret yollarının değişmesi, gümrük gelirlerini azaltmıştır.
⚔️ 3. Askerî Sistemdeki Çözülmeler
- 🎖️ Kapıkulu ocaklarının bozulması: Devşirme kanununa uyulmaması, askerlikle ilgisi olmayanların ocağa alınması disiplini bozmuştur.
- 📜 Tımar sisteminin çöküşü: Dirliklerin hak edenlere verilmemesi, eyalet askerlerinin sayısını ve kalitesini düşürmüştür.
- 💣 Yeniçeri isyanları: “Ocak, devlet içindir” anlayışı yerini “Devlet, ocak içindir” anlayışına bırakmıştır.
🌾 4. Toplumsal ve Ekonomik Sorunlar
- 🚜 Celali İsyanları: Anadolu’da huzursuzluk artmış, üretim düşmüş, köyden kente göç başlamıştır.
- 📈 Nüfus artışı ve işsizlik: Nüfusun artmasına karşılık yeni iş alanları açılamamıştır.
- 🏙️ Şehirleşme sorunları: Göçlerle büyüyen şehirlerde asayiş ve geçim sıkıntıları yaşanmıştır.
🌍 Duraklamanın Dış Nedenleri
Osmanlı Devleti’nin dış politikada karşılaştığı yeni gelişmeler ve güçlü rakipler duraklamada etkili olmuştur.
🛡️ 1. Güçlü ve Dirençli Sınırlar
- 🧱 Doğal sınırlara ulaşılması: Devlet, doğuda İran dağları, batıda Avusturya ve kuzeyde Rusya gibi güçlü devletlerle komşu olmuş, ilerleme zorlaşmıştır.
- ⚔️ İmparatorlukların savunma gücü: Avusturya ve İran, Osmanlı’nın askerî üstünlüğüne karşı koyabilecek savunma hatları kurmuştur.
🚀 2. Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler
- 🔬 Rönesans ve Reform: Avrupa’da bilim, sanat ve düşünce alanında yaşanan gelişmeler, askerî teknolojinin ilerlemesini sağlamıştır.
- 💥 Coğrafi Keşifler: Yeni ticaret yollarının bulunması, Osmanlı’nın elindeki İpek ve Baharat Yolları’nı önemsizleştirmiş, ekonomik kayba yol açmıştır.
- 🛡️ Merkezî krallıkların güçlenmesi: Feodalitenin zayıflamasıyla güçlü ordular kuran Avrupa devletleri, Osmanlı’ya karşı daha dirençli hale gelmiştir.
🌊 3. Denizlerdeki Güç Kaybı
- ⛵ Deniz ticaretinin Avrupalılara geçmesi: Coğrafi Keşifler’le birlikte Atlas Okyanusu limanları önem kazanmış, Akdeniz ticareti gerilemiştir.
- ⚓ Kapitülasyonların etkisi: Yabancı tüccarlara tanınan ayrıcalıklar, zamanla iç piyasayı olumsuz etkilemiştir.
📊 Sonuç ve Değerlendirme
Duraklama Dönemi, Osmanlı Devleti’nin hem iç yapısındaki çözülmeler hem de dış dünyadaki köklü değişimler nedeniyle girdiği bir süreçtir. İç nedenler yönetim, ekonomi, ordu ve toplum alanlarındaki bozulmaları içerirken; dış nedenler ise Avrupa’nın siyasi, ekonomik ve teknolojik alanlarda geçirdiği dönüşümden oluşur. Bu çok yönlü sorunlar, devletin sonraki yüzyıllarda gerilemesinin temelini oluşturmuştur.
💡 Önemli Not: Duraklama, mutlak bir çöküş değil, “büyümenin durması ve eski gücün korunamaması” şeklinde anlaşılmalıdır. Osmanlı Devleti, bu dönemde hâlâ büyük bir güç olarak varlığını sürdürmüştür.
