📚 Alkanların Adlandırılması: Temel Kurallar
Alkanlar, yalnızca karbon (C) ve hidrojen (H) atomlarından oluşan ve yalnızca tekli bağlar içeren doymuş hidrokarbonlardır. Adlandırılmaları IUPAC (Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği) kurallarına göre yapılır.
🎯 Adlandırma Kuralları Özeti:
- 🔹 En uzun sürekli karbon zinciri (ana zincir) belirlenir.
- 🔹 Ana zincirdeki karbon atomları numaralandırılır.
- 🔹 Varsa alkil grupları (yan dallar) ve diğer sübstitüentler belirlenir.
- 🔹 Yan dalların bağlı olduğu karbon atomunun numarası belirtilir.
- 🔹 Aynı alkil grubundan birden fazla varsa "di-", "tri-" gibi ön ekler kullanılır.
- 🔹 İsim, önce yan dallar (alfabetik sırada), sonra ana zincirin adı şeklinde yazılır.
🧪 Örnek 1: Basit Alkil Gruplu Alkan
Yapı: 3 karbonlu ana zincir, 2. karbona bağlı bir metil grubu.
- ✅ Ana Zincir: 3 karbon → "propan"
- ✅ Yan Dal: Metil grubu (CH₃-)
- ✅ Konumu: 2. karbon
- 🎯 İsim: 2-metilpropan
🧪 Örnek 2: Aynı Alkil Grubundan İki Tane
Yapı: 5 karbonlu ana zincir (pentan), 2. ve 3. karbonlara birer metil grubu bağlı.
- ✅ Ana Zincir: 5 karbon → "pentan"
- ✅ Yan Dallar: İki metil grubu → "dimetil"
- ✅ Konumları: 2 ve 3. karbonlar
- 🎯 İsim: 2,3-dimetilpentan (Numaralar mümkün olan en küçük sayılar olacak şekilde verilir)
🧪 Örnek 3: Farklı Alkil Grupları
Yapı: 6 karbonlu ana zincir (hekzan), 2. karbona bir etil grubu, 3. karbona bir metil grubu bağlı.
- ✅ Ana Zincir: 6 karbon → "hekzan"
- ✅ Yan Dallar: Bir etil (C₂H₅-) ve bir metil (CH₃-) grubu.
- 🔤 Alfabetik Sıra: Önce "etil", sonra "metil" yazılır. (E, M'den önce gelir)
- ✅ Konumları: Etil 2. karbonda, Metil 3. karbonda.
- 🎯 İsim: 3-etil-2-metilhegzan
Not: Numaralandırma, yan dallara en yakın uçtan başlar. Bu yapıda numaralandırma sağdan (metil grubuna yakın olandan) sola doğru yapılmalıdır.
🧪 Örnek 4: Daha Uzun Yan Dallı Alkan
Yapı: 7 karbonlu ana zincir (heptan), 4. karbona bağlı bir etil grubu.
- ✅ Ana Zincir: En uzun zincir 7 karbon içermelidir. Etil grubunun 2 karbonu da dahil edilirse toplam 8 karbon olur, bu yanlıştır. Doğru ana zincir etil grubunun bağlandığı 7 karbonluk zincirdir.
- ✅ Yan Dal: Etil grubu
- ✅ Konumu: 4. karbon
- 🎯 İsim: 4-etilheptan
💡 Pratik İpuçları
- 📌 Numaralandırmaya, yan dallara en yakın olan uçtan başla.
- 📌 Yan dalları isimlendirirken alfabetik sıraya dikkat et ("etil", "metil"den önce gelir).
- 📌 Aynı gruplar için "di", "tri" gibi ön ekler kullanıldığında bu ön ekler alfabetik sırayı etkilemez.
- 📌 Ana zinciri seçerken mümkün olan en uzun sürekli karbon zincirini bul.
