Alkinlerin adlandırılması (IUPAC)

Question

Alkinleri adlandırırken üçlü bağın yerini bulmakta zorlanıyorum. Zincirdeki karbonları doğru numaralandırsam bile, sonunda üçlü bağın olduğu karbonun numarasını yazarken kafam karışıyor. Ayrıca çift ve üçlü bağın aynı anda bulunduğu bileşiklerin adlandırması iyice karmaşık geliyor.

Answer 1

Alkinlerin Adlandırılması (IUPAC) 🧪

Alkinler, en az bir tane üçlü bağ içeren doymamış hidrokarbonlardır. IUPAC (Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği) kurallarına göre adlandırılırken belirli kurallar takip edilir.

📌 Temel Kurallar

• 🎯 En Uzun Zincir Seçilir: Üçlü bağı içeren en uzun sürekli karbon zinciri seçilir.
• 🎯 Zincir Numaralandırılır: Üçlü bağa mümkün olan en küçük numara verilecek şekilde zincir numaralandırılır.
• 🎯 Ana İsim Belirlenir: Alkan adındaki "-an" eki kaldırılır, yerine "-in" eki getirilir.
• 🎯 Üçlü Bağın Yeri Belirtilir: Üçlü bağın başladığı karbon atomunun numarası, adın başına yazılır.

🔍 Adlandırma Adımları (Örneklerle)

➡️ Örnek 1: Basit Bir Alkin

Yapı: H–C≡C–H

• 💡 En uzun zincir 2 karbonludur. (Etan temel alınır)
• 💡 Üçlü bağ 1. karbondadır.
• 💡 "Etan" → "-an" çıkar → "Et" → "-in" ekle → "Etin".
• 🎯 IUPAC Adı: 1-bütin değil, Etin (Gayri resmi adı Asetilen'dir).

➡️ Örnek 2: 4 Karbonlu Bir Alkin

Yapı: \( CH_3–CH_2–C≡CH \)

• 💡 En uzun zincir 4 karbonludur. (Bütan temel alınır)
• 💡 Zincir, üçlü bağa en yakın uçtan (sağdan) numaralandırılır. Üçlü bağ 1. karbondadır.
• 💡 "Bütan" → "-an" çıkar → "But" → "-in" ekle → "Butin".
• 🎯 IUPAC Adı: 1-bütin

➡️ Örnek 3: Üçlü Bağ Ortada

Yapı: \( CH_3–C≡C–CH_3 \)

• 💡 En uzun zincir 4 karbonludur.
• 💡 Zincir her iki yönden de numaralandırılsa üçlü bağ 2. karbonda başlar.
• 💡 "Bütan" → "Butin"
• 🎯 IUPAC Adı: 2-bütin

⚡ Yan Dallar ve Diğer Fonksiyonel Gruplar 🌀

Molekülde alkil grubu gibi yan dallar veya halojenler varsa, bunlar da adlandırmaya eklenir.

➡️ Örnek 4: Yan Dalli Bir Alkin

Yapı: \( CH_3–CH(CH_3)–C≡CH \)

• 💡 En uzun zincir (üçlü bağı içeren) 4 karbonludur.
• 💡 Numaralandırma üçlü bağa en yakın uçtan yapılır. Üçlü bağ 1. karbondadır.
• 💡 3. karbonda bir metil (\( CH_3 \)) grubu (alkil) bağlıdır.
• 💡 Ana isim: "Butin"
• 🎯 IUPAC Adı: 3-metil-1-bütin (Gruplar alfabetik sıraya göre yazılır, "metil" önce gelir).

📝 Özet ve Önemli Noktalar

• ✅ Üçlü bağa en küçük numara verilir. Bu, çift bağdan veya yan dallardan daha önceliklidir.
• ✅ İsimlendirme yapılırken önce yan dallar (alfabetik sıra ile), sonra üçlü bağın yeri, en son ana gövdenin ismi yazılır.
• ✅ Hem çift hem de üçlü bağ içeren yapılar "Alkenin"ler olarak adlandırılır ve bu daha ileri bir konudur.