Alkollerin Adlandırılması (IUPAC) 🧪
Alkoller, hidrokarbon zincirlerine bağlı -OH (hidroksil) grubu içeren organik bileşiklerdir. IUPAC (Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği) kurallarına göre adlandırılırken belirli bir sistematik takip edilir.
🎯 Temel Kurallar
- 📌 En uzun sürekli karbon zinciri seçilir ve bu zincir -OH grubunu da içermelidir.
- 📌 Zincir, -OH grubunun bağlı olduğu karbon atomuna mümkün olduğunca yakın bir uçtan numaralandırılır.
- 📌 Ana zincirin adının sonundaki "-e" eki kaldırılır ve yerine "-ol" eki getirilir.
- 📌 -OH grubunun bağlı olduğu karbonun numarası, adın başına yazılır.
🧩 Örneklerle Adlandırma
➡️ Basit Zincirli Alkoller
CH3-OH bileşiğini ele alalım:
- ✅ En uzun zincir: 1 karbon (Metan)
- ✅ Son ek: -ol
- ✅ Adı: Metanol
CH3-CH2-OH bileşiğini ele alalım:
- ✅ En uzun zincir: 2 karbon (Etan)
- ✅ -OH grubu 1 numaralı karbonda.
- ✅ Adı: Etanol
➡️ Dallanmış Zincirli Alkoller
Aşağıdaki yapıyı adlandıralım:
CH3
|
CH3-C-CH2-CH3
|
OH
- ✅ En uzun zincir: 4 karbon (Bütan)
- ✅ -OH grubu 2 numaralı karbonda.
- ✅ 2 numaralı karbonda bir metil (CH3) grubu var.
- ✅ Dallanma ve fonksiyonel grup numaraları eklenir: 2-metil
- ✅ Adı: 2-metilbutan-2-ol
➡️ Çift Fonksiyonel Grup İçerenler
Eğer molekülde bir çift bağ veya üçlü bağ da varsa:
- 📌 -OH grubuna öncelik verilir.
- 📌 Zincir, -OH grubuna en yakın uçtan numaralandırılır.
- 📌 Çift bağ için "-en", üçlü bağ için "-in" eki, ana isimden önce gelir ve bağın konumu belirtilir.
Örnek: CH2=CH-CH2-OH
- ✅ En uzun zincir: 3 karbon, çift bağ ve -OH grubu içeriyor (Propen).
- ✅ Numaralandırma -OH grubuna en yakın uçtan (sağdan) yapılır. -OH 1. karbonda.
- ✅ Çift bağ 2 ve 3. karbonlar arasında.
- ✅ Adı: Prop-2-en-1-ol (veya Allyl alkol)
💡 Önemli Uyarılar
- ⚠️ -OH grubu, çift/üçlü bağdan daha önceliklidir. Numaralandırma ona göre yapılır.
- ⚠️ Alkollerin genel formülü CnH2n+1OH şeklinde ifade edilebilir.
- ⚠️ Birden fazla -OH grubu varsa (diol, triol), "-diol", "-triol" ekleri kullanılır ve her bir -OH grubunun konumu belirtilir. (Örn: Etan-1,2-diol)
