Günlük hayatta sıkça kullandığımız deyimler, dilimize renk katar ve anlatımımızı güçlendirir. Bunlardan biri olan "ateş pahası", özellikle fiyatların çok yüksek olduğu durumlarda dilimize dolanır. Peki, bir şeyin çok pahalı olduğunu anlatmak için neden tam olarak ateş ile bir bağ kurarız? Gelin, bu ilginç deyimin tarihsel köklerine birlikte bakalım.
"Ateş pahası" deyimi, bir mal veya hizmetin aşırı derecede pahalı, fiyatının çok yüksek olduğunu ifade etmek için kullanılır. "Bu evler ateş pahası oldu", "Benzin ateş pahası, yakında araba kullanamayacağız" gibi cümlelerde sıklıkla karşımıza çıkar.
Deyimin kökeni, Osmanlı Devleti dönemine ve özellikle de yangın vergisine dayanır. İşte hikayesi:
Başlangıçta somut bir vergiyi ifade eden "ateş bedeli", halkın dilinde zamanla mecazi bir anlam kazandı. Herhangi bir şeyin fiyatı çok yükseldiğinde, tıpkı yangın vergisi gibi fazladan ve yüksek bir bedel ödemek zorunda kalındığı için "ateş pahası" denilmeye başlandı. "Paha" kelimesi (Farsça kökenli) "değer, fiyat" anlamına gelir. Böylece "ateşin değeri/fiyatı" -> "çok yüksek fiyat" anlamına evrildi.
Bu deyim, dilimizin canlı bir tarih belgesi gibidir. Geçmişte yaşanan sosyal ve ekonomik bir olayın (yangın vergisi), yüzyıllar sonra bile dilimizde yaşamaya devam ettiğinin kanıtıdır. Sadece bir "pahalılık" ifadesi değil, aynı zamanda Osmanlı toplumunun günlük yaşamına, sorunlarına ve tepkilerine dair küçük bir pencere açar.
Bir dahaki sefere bir şeyin "ateş pahası" olduğunu söylediğinizde, aslında yüzlerce yıllık bir tarihsel mirası, günlük sohbetinize taşıdığınızı hatırlayabilirsiniz.
