Bağ kuramı (Thorndike) nedir

Question

Bağ kuramını genel hatlarıyla anladım ama bazı noktaları kafam karıştı. Özellikle "etki yasası" derken tam olarak ne kastediliyor, onu tam oturtamadım. Ayrıca ödül ve cezanın öğrenmedeki rolü konusunda biraz daha basit örneklerle açıklayabilecek var mı?

Answer 1

📚 Bağ Kuramı (Thorndike) Nedir?

Bağ Kuramı, Amerikalı psikolog Edward L. Thorndike tarafından 20. yüzyılın başlarında geliştirilmiş bir öğrenme teorisidir. Bu teori, öğrenmenin uyarıcı (stimulus) ile tepki (response) arasında kurulan bir bağ ile gerçekleştiğini savunur. Thorndike'ın çalışmaları, davranışçı psikolojinin temel taşlarından biri olarak kabul edilir.

🔬 Teorinin Temeli: Deneme-Yanılma Öğrenmesi

Thorndike, öğrenmeyi araştırmak için genellikle "puzzle box" (bulmaca kutusu) adı verilen bir deney düzeneği kullanmıştır. Bu kutunun içine konan bir hayvan (genellikle bir kedi), bir düğmeye basarak veya bir ipi çekerek kutudan kaçmayı ve dışarıdaki yiyeceğe ulaşmayı öğrenmek zorundaydı.

İlk denemelerde hayvan rastgele hareketler yapardı. Ancak zamanla, doğru hareketi (ipi çekmek gibi) yaptığında ödüle (yiyeceğe) ulaştığını fark ederdi. Bu süreç, deneme-yanılma yoluyla öğrenme olarak adlandırılır.

⚖️ Etki Yasası (Law of Effect)

Thorndike'ın teorisinin en önemli parçasıdır. Bu yasa şunu belirtir:

• ✅ Memnun Edici Durumlar: Bir duruma verilen tepki, memnun edici bir sonuç doğuruyorsa, o tepki ile durum arasındaki bağ güçlenir. Tepki tekrarlanma olasılığı artar.
• ❌ Rahatsız Edici Durumlar: Bir tepki, rahatsız edici veya hoş olmayan bir sonuç doğuruyorsa, bağ zayıflar. Tepki tekrarlanma olasılığı azalır.

Yani, "ödüllendirilen davranışlar tekrarlanır, cezalandırılan veya sonuçsuz kalan davranışlar söner."

🔁 Alıştırma Yasası (Law of Exercise)

Bu yasa, bir bağın (uyarıcı-tepki arasındaki ilişkinin) ne kadar sık tekrarlanırsa o kadar güçlendiğini, kullanılmadığında ise zayıfladığını ifade eder. İki kısımdan oluşur:

• 💪 Kullanım Yasası: Tekrar edilen bağlar güçlenir.
• 😴 Kullanmama Yasası: Tekrar edilmeyen bağlar zayıflar veya kaybolur.

🎯 Hazırbulunuşluk Yasası (Law of Readiness)

Bir bireyin belirli bir davranışı öğrenmeye veya bir tepki vermeye ne kadar hazır olduğu ile ilgilidir. Bu yasaya göre:

• ➡️ Eğer bir organizma bir eylemi yapmaya hazırsa ve yapmasına izin verilirse, bu durum onun için memnun edicidir.
• 🚫 Eğer hazır olduğu halde eylemi yapması engellenirse, bu durum rahatsız edicidir.
• ⚠️ Eğer hazır olmadığı halde bir eylemi yapmaya zorlanırsa, bu da rahatsız edicidir.

Bu, öğretimde "öğrenciyi merkeze almak" ve onun hazırbulunuşluk düzeyine göre hareket etmek gerektiğini vurgular.

💡 Eğitimdeki Çıkarımları

• 📌 Pekiştirme Önemlidir: Doğru cevaplar ve davranışlar ödüllendirilmeli, bu sayede öğrenme güçlendirilmelidir.
• 📌 Alıştırma ve Tekrar Gereklidir: Öğrenilen bilgi ve beceriler unutulmaması için düzenli olarak tekrar edilmelidir.
• 📌 Öğrenci Motivasyonu Esastır: Öğrencinin bir konuyu öğrenmeye hazır ve istekli olması, öğrenme sürecinin verimliliğini doğrudan etkiler.

Özetle: Thorndike'ın Bağ Kuramı, öğrenmeyi zihinsel bir süreçten çok, davranışsal bir bağ olarak görür. Öğrenme, uyarıcı ile tepki arasında, etki yasası, alıştırma yasası ve hazırbulunuşluk yasası tarafından yönetilen bir bağın kurulmasıdır. 🧠➡️🎯