# Bilimsel Araştırma Yaparken Uyulması Gereken Etik İlkeler
🔬 Bilim Etiği Nedir ve Neden Önemlidir?
Bilimsel araştırma etiği, bilim insanlarının araştırma sürecinde uyması gereken ahlaki ilkeler, değerler ve standartlar bütünüdür. Bu ilkeler, bilimsel çalışmaların güvenilirliğini, doğruluğunu ve toplumun bilime olan güvenini korumak için hayati önem taşır. Etik dışı davranışlar, yalnızca bireysel araştırmacıların itibarını zedelemez, aynı zamanda tüm bilim camiasının güvenilirliğini tehlikeye atar.
🧭 Temel Bilimsel Araştırma Etik İlkeleri
📝 1. Dürüstlük ve Şeffaflık
- 🔍 Veri manipülasyonundan kaçınma: Araştırma verileri asla değiştirilmemeli, çarpıtılmamalı veya seçici şekilde sunulmamalıdır
- 📊 Sonuçları olduğu gibi raporlama: Beklenen sonuçlar alınmasa bile tüm bulgular şeffaf şekilde paylaşılmalıdır
- 🎯 Yöntemlerin doğru tanımlanması: Kullanılan metodoloji tam ve anlaşılır şekilde açıklanmalıdır
👥 2. Nesnellik
- ⚖️ Tarafsız değerlendirme: Kişisel inançlar, önyargılar veya çıkar çatışmaları araştırma sürecini etkilememelidir
- 🔎 Eleştirel bakış: Kendi çalışmalarımız da dahil olmak üzere tüm araştırmalar eleştirel gözle değerlendirilmelidir
- 🧠 Akademik önyargıdan kaçınma: Teorik tercihler verilerin yorumlanmasında belirleyici olmamalıdır
🤝 3. Sorumluluk
- 👨🔬 Araştırmacı sorumluluğu: Çalışmanın tüm aşamalarında titizlikle hareket edilmelidir
- 📜 Kayıt tutma: Araştırma sürecinin tüm aşamaları düzenli şekilde kayıt altına alınmalıdır
- 🛡️ Güvenlik önlemleri: Araştırmacılar, ekip üyelerinin ve toplumun güvenliğini sağlamalıdır
🧑🤝🧑 Katılımcılar ve Toplumla İlgili Etik İlkeler
✅ 1. Gönüllü Katılım ve Bilgilendirilmiş Onam
Araştırmaya katılan bireyler, çalışmanın amacı, yöntemleri, olası riskleri ve yararları hakkında tam olarak bilgilendirilmeli ve yazılı onamları alınmalıdır. Katılımcılar istedikleri zaman çalışmadan çekilme hakkına sahip olmalıdır.
🔒 2. Gizlilik ve Mahremiyet
- 🆔 Kimlik koruması: Katılımcıların kimlik bilgileri gizli tutulmalıdır
- 📁 Veri güvenliği: Toplanan veriler güvenli şekilde saklanmalıdır
- 📊 Anonimleştirme: Mümkün olduğunda veriler anonim hale getirilmelidir
🚫 3. Zarar Vermeme İlkesi
Araştırma sürecinde katılımcılara fiziksel, psikolojik veya sosyal açıdan zarar verilmemelidir. Potansiyel riskler en aza indirgenmeli ve katılımcılar bu riskler konusunda bilgilendirilmelidir.
📚 Akademik Yazım ve Yayın Etiği
🚫 1. İntihalden (Aşırma) Kaçınma
Başkalarının fikir, veri veya metinlerini kaynak göstermeden kullanmak kesinlikle etik dışıdır. Alıntı yapılırken mutlaka kaynak belirtilmelidir.
📖 2. Kaynak Gösterme
- 📋 Uygun atıf: Kullanılan tüm kaynaklar doğru şekilde belirtilmelidir
- 🔗 Alıntı kuralları: Akademik disipline uygun atıf stili kullanılmalıdır
- 📄 Kaynak taraması: İlgili literatür kapsamlı şekilde taranmalıdır
👨🏫 3. Yazarlık Kriterleri
Makaleye anlamlı katkıda bulunan tüm kişiler yazar olarak listelenmeli, katkısı olmayan kişiler "hediye yazarlık" kapsamında eklenmemelidir. Yazarların katkıları açıkça belirtilmelidir.
🔄 4. Tekrar Yayın ve Bölünmüş Yayın
Aynı araştırmanın sonuçları farklı dergilerde yayınlanmamalı, "salam dilimleme" (bir çalışmayı gereksiz yere bölerek yayınlama) yapılmamalıdır.
⚖️ Etik İhlaller ve Sonuçları
Bilimsel etik ihlalleri ciddi sonuçlar doğurabilir:
- ❌ Akademik yaptırımlar: Yayınların geri çekilmesi, üniversiteden atılma
- 📉 İtibar kaybı: Bireysel ve kurumsal itibarın zedelenmesi
- ⚖️ Yasal sonuçlar: Davalar ve cezai yaptırımlar
- 🔬 Bilime olan güvenin sarsılması: Toplumun bilime olan inancının zayıflaması
🌟 Sonuç
Bilimsel araştırma etiği, bilim camiasının temel taşıdır. Bu ilkelere uymak, yalnızca bir zorunluluk değil, aynı zamanda bilime ve topluma karşı bir sorumluluktur. Etik davranış, bilimsel bilginin güvenilirliğini ve bütünlüğünü koruyarak insanlığın gelişimine katkıda bulunmamızı sağlar. Unutmayın: İyi bilim, etik bilimdir.
