Biyoçeşitlilik, bir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluşturduğu bir bütündür. Kısaca, dünya üzerindeki yaşamın çeşitliliğini ifade eder.
Soru 1: Bir ekosistemdeki biyoçeşitlilik; genetik çeşitlilik, tür çeşitliliği ve ekosistem çeşitliliği olmak üzere üç farklı düzeyde incelenir. Aşağıdaki örneklerden hangisi genetik çeşitliliğe en uygun örnektir?
a) Bir bölgede hem çam hem de meşe ormanlarının bulunması
b) Aynı türe ait kelebeklerde kanat desenlerinin farklı olması
c) Bir gölde balık, kurbağa ve su yosunlarının bir arada yaşaması
d) Türkiye'de farklı iklim tiplerinin görülmesi
e) Bir dağın farklı yüksekliklerinde farklı bitki örtülerinin bulunması
Cevap: b) Aynı türe ait kelebeklerde kanat desenlerinin farklı olması
Çözüm: Genetik çeşitlilik, bir türün bireyleri arasındaki gen farklılıklarından kaynaklanır. Aynı türe ait kelebeklerdeki farklı kanat desenleri, genetik çeşitliliğin bir sonucudur. Diğer seçenekler tür veya ekosistem çeşitliliği ile ilgilidir.
Soru 2: Bir araştırmacı, iki farklı orman parçasındaki ağaç türlerini saymış ve şu sonuçlara ulaşmıştır:
Orman A: 150 birey, 3 farklı tür (Tür X: 140 birey, Tür Y: 5 birey, Tür Z: 5 birey)
Orman B: 150 birey, 3 farklı tür (Tür K: 50 birey, Tür L: 50 birey, Tür M: 50 birey)
Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?
a) Her iki ormanın da tür çeşitliliği aynıdır.
b) Orman A'nın tür zenginliği daha fazladır.
c) Orman B'nin tür çeşitliliği daha yüksektir.
d) Orman A'nın ekosistem çeşitliliği daha fazladır.
e) İki ormanın da genetik çeşitliliği aynıdır.
Cevap: c) Orman B'nin tür çeşitliliği daha yüksektir.
Çözüm: Biyoçeşitlilik sadece tür sayısına (zenginlik) değil, aynı zamanda türlerin birey sayılarının birbirine göre dağılımına (eşitlik) da bağlıdır. Orman B'de türlerin birey sayıları eşit dağıldığı için tür çeşitliliği daha yüksektir. Orman A'da ise bir tür (X) baskındır.
Soru 3: Endemik türler, yalnızca belirli bir bölgeye özgü olan ve dünyanın başka yerlerinde doğal olarak bulunmayan canlılardır. Aşağıdaki durumlardan hangisi, bir bölgedeki endemik tür sayısının yüksek olmasının olası bir sonucu değildir?
a) Bölgenin ekolojik yönden daha kırılgan olması
b) Bölgenin biyolojik zenginlik açısından öncelikli koruma alanı olması
c) Bölgeye özgü hastalıkların daha yaygın görülmesi
d) Bölgedeki besin ağlarının daha karmaşık hale gelmesi
e) Bölgenin turizm potansiyelinin artması
Cevap: c) Bölgeye özgü hastalıkların daha yaygın görülmesi
Çözüm: Endemik türlerin varlığı, bölgenin ekolojik kırılganlığını, koruma önceliğini, besin ağı çeşitliliğini ve turizm değerini artırır. Ancak, endemik türlerin varlığı ile bölgeye özgü hastalıkların yaygınlığı arasında doğrudan bir ilişki yoktur.
Soru 4: Bir gölde yaşayan avcı bir balık türünün sayısında insan faaliyetleri sonucu aşırı bir artış gözlemlenmiştir. Bu durumun, göl ekosistemindeki biyoçeşitlilik üzerinde yaratabileceği en olası etki aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tür zenginliğinde artış
b) Genetik çeşitlilikte azalma
c) Besin zincirinde basitleşme ve bazı türlerin yok olması
d) Endemik tür sayısında artış
e) Ekosistemin direncinin artması
Cevap: c) Besin zincirinde basitleşme ve bazı türlerin yok olması
Çözüm: Avcı balık popülasyonundaki aşırı artış, bu balıkların avladığı diğer balık türlerinin sayısında hızlı bir azalmaya neden olur. Bu da besin zincirinin çeşitliliğini azaltır, besin ağını basitleştirir ve avlanan türlerin yok olma riskini artırarak biyoçeşitliliği olumsuz etkiler.
