Türkiye'nin Yer Şekilleri
Ülkemiz, çok çeşitli yer şekillerine sahiptir. Bu yer şekilleri; dağlar, ovalar ve platolardır. Bunların her birinin oluşumu, özellikleri ve ülkemiz için önemi farklıdır. Gelin bu yer şekillerini daha yakından tanıyalım.
1. Dağlar
Dağlar, çevresindeki alanlara göre yüksek ve eğimli yeryüzü şekilleridir. Türkiye'deki dağların büyük bir kısmı Alp-Himalaya dağ oluşum kuşağı üzerinde yer alır. Bu nedenle ülkemiz genç oluşumlu ve yüksek dağlara sahiptir.
Dağlarımızı iki şekilde gruplandırabiliriz:
- Kıyıya Paralel Uzanan Dağlar: Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında görülür. Bu dağlar denize paralel uzandığı için;
- Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşımı zorlaştırır.
- Kıyıda girinti-çıkıntı (körfez-yarımada) azdır.
- Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller.
Örnekler: Karadeniz'de Kaçkar ve Küre Dağları; Akdeniz'de Toroslar.
- Kıyıya Dik Uzanan Dağlar: Ege Bölgesi'nde görülür. Bu dağlar denize dik uzandığı için;
- Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolaydır.
- Kıyıda çok sayıda doğal liman (İzmir, İzmit gibi) bulunur.
- Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir.
Örnekler: Kaz Dağı, Yunt Dağı, Madra Dağı.
2. Ovalar
Ovalar, çevresine göre alçakta, düz veya hafif engebeli, geniş düzlüklerdir. Tarım faaliyetleri için çok elverişlidir.
Ovalarımızı oluşum şekillerine göre sınıflandırabiliriz:
- Delta Ovaları: Akarsuların taşıdığı alüvyonları (toprak, kum, çakıl) deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşur. Verimli topraklara sahiptir.
Örnekler: Çukurova (Türkiye'nin en büyük ovası), Bafra ve Çarşamba Ovaları.
- Tektonik Ovalar: Yer kabuğundaki fay hatları boyunca çöken alanların, zamanla alüvyonlarla dolması sonucu oluşur.
Örnekler: Erzurum, Muş, Konya ve Malatya Ovaları.
3. Platolar (Yaylalar)
Platolar, akarsular tarafından derince yarılmış, çevresine göre yüksekte kalmış geniş düzlüklerdir. Halk arasında "yayla" olarak da bilinirler.
Platoların başlıca özellikleri şunlardır:
- Hayvancılık, özellikle de yaylacılık faaliyetleri için çok uygundur.
- Yaz aylarında serin oldukları için turizm faaliyetleri (yayla turizmi) gelişmiştir.
- Bazı platolarımızda tahıl tarımı yapılır.
Önemli Platolarımız:
- İç Anadolu: Obruk, Bozok, Haymana ve Cihanbeyli Platoları.
- Doğu Anadolu: Erzurum-Kars Platosu (Büyükbaş hayvancılık için önemlidir).
- Güneydoğu Anadolu: Gaziantep ve Şanlıurfa Platoları.
Özetle, Türkiye'nin yeryüzü şekilleri çok çeşitlidir. Bu çeşitlilik, ülkemizde farklı iklim tiplerinin görülmesine, tarım ürünlerinin çeşitlenmesine, nüfus dağılışının düzensiz olmasına ve ekonomik faaliyetlerin bölgeden bölgeye değişmesine neden olur.
