Büret Nedir?
Bir büret, laboratuvarda bir sıvının (genellikle bir titrant çözeltisinin) hassas bir şekilde ve belli hacimlerde aktarılması için kullanılan, derecelendirilmiş, uzun ve ince bir cam tüptür. En önemli özelliği, ucundaki vana (musluk) sayesinde sıvı akışının çok hassas bir şekilde kontrol edilebilmesidir.
Büret Ne İşe Yarar?
Büretin temel kullanım amacı, titrasyon adı verilen kimyasal analiz yöntemidir. Titrasyonda, derişimi bilinmeyen bir çözeltinin derişimi, derişimi kesin olarak bilinen başka bir çözelti kullanılarak bulunur.
Başlıca Kullanım Alanları:
- Titrasyon Deneyleri: Asit-baz titrasyonu, redoks titrasyonu gibi birçok kimyasal analizde kullanılır.
- Hassas Hacim Ölçümü: Belirli ve hassas miktarlarda sıvı eklemek gereken diğer deneylerde kullanılır.
- Konsantrasyon Belirleme: Bir çözeltideki bilinmeyen madde miktarının (konsantrasyonunun) tespit edilmesini sağlar.
Büretin Yapısı ve Parçaları
- Dereceli Cam Gövde: Üzerinde hacim işaretleri (genellikle mililitre cinsinden) bulunan uzun boru.
- Vana (Musluk): Sıvının akış hızını kontrol etmeye yarayan kısım. Cam veya PTFE (Teflon) uçlu olabilir.
- Uç (Nipel): Sıvının damla damla akmasını sağlayan ince kısım.
- Hacim Skalası: Genellikle 0.0 mL (en üstte) ile 50.0 mL veya 25.0 mL (en altta) arasında derecelendirilmiştir. Okuma işlemi yukarıdan aşağıya doğru yapılır.
Büret Nasıl Kullanılır? (Özet)
- Temizlik ve Durulama: Büret önce saf su ile, daha sonra içine konulacak çözelti ile durulanır.
- Doldurma: Huni yardımıyla çözelti bürete doldurulur. Vana açılarak musluğa kadar olan hava kabarcıkları uzaklaştırılır.
- Sıfır Ayarı: Çözelti seviyesi sıfır çizgisinin biraz üstüne getirilir. Daha sonra vana hassas şekilde açılarak menisküs adı verilen sıvının içbükey yüzeyi tam olarak sıfır çizgisine getirilir.
- Titrasyon: Çözelti, hedef kabın (genellikle erlenin) içine damla damla eklenir. Son damlaya kadar vana ile hassas kontrol sağlanır.
- Okuma: Titrasyon bitiminde, sıvının son seviyesi büretten okunur. Hacim farkı hesaplanarak kullanılan çözelti miktarı bulunur. Örneğin başlangıç seviyesi 0.00 mL ve bitiş seviyesi 22.50 mL ise, harcanan çözelti hacmi 22.50 mL'dir.
Önemli Not: Hacim okuması yapılırken göz hizasının menisküsün alt kısmıyla aynı hizada olmasına dikkat edilir ve okuma değeri en yakın 0.05 mL'ye kadar kaydedilir.
Matematiksel İlişki
Titrasyon işleminde, harcanan büret çözeltisinin hacmi (\( V \)) ve derişimi (\( C \)), bilinmeyen çözeltinin derişimini (\( C_{bilinmeyen} \)) hesaplamak için kullanılır. Temel formül şu şekildedir:
\( C_{standart} \times V_{standart} = C_{bilinmeyen} \times V_{bilinmeyen} \)
Bu denklem, kimyasal tepkimenin stokiyometrisine göre düzenlenir. Bu hesaplamaların temelini, büretten okunan hassas hacim değeri oluşturur.
