❄️ Buzul Biriktirme Şekilleri (Moren)
Buzullar, sadece aşındırma değil aynı zamanda biriktirme faaliyetleriyle de yeryüzünü şekillendirir. Buzulların taşıyıp biriktirdiği malzemelere genel olarak moren (buzultaş) adı verilir. Morenler, buzul hareketi sırasında toplanan çakıl, kum, kil ve blokların karışımından oluşan düzensiz yığınlardır.
🏔️ Moren Çeşitleri
Morenler, buzul içindeki konumlarına ve oluşum şekillerine göre dört ana gruba ayrılır:
- 🧊 Tabakalı Moren (Yer Moreni): Buzulun tabanıyla zemini arasında sıkışmış halde bulunan moren çeşididir. Buzul eridiğinde geride en geniş alana yayılan moren tipidir ve genellikle engebeli bir arazi oluşturur.
- 🫧 İç Moren: Buzulun iç kısımlarında taşınan malzemelerden oluşur. Buzul eridiğinde bu malzemeler oldukları yere düşerek birikirler.
- ➡️ Yan Moren: Buzulun yan kısımlarında, buzul vadisinin kenarlarında biriken morenlerdir. Buzul eridikten sonra vadi yamaçları boyunca uzanan sırtlar halinde görülürler.
- 👋 Cephe Moreni (Cephe veya Uç Moreni): Buzulun erime sınırında, yani dilin en uç kısmında birikir. Buzulun ileri hareketiyle getirdiği malzemelerin, buzulun erime hızına yetişememesi sonucu oluşur. Genellikle en belirgin ve yüksek moren setlerini meydana getirir.
🏞️ Diğer Önemli Buzul Biriktirme Şekilleri
Morenlerin yanı sıra, buzulların oluşturduğu başka biriktirme şekilleri de vardır:
- 🥚 Drumlin: Buzul yönüne paralel, ters duran kaşığa benzeyen alçak ve uzun tepeciklerdir. Genellikle moren malzemesinden oluşurlar.
- 🪨 Erratik Blok (Seymen Taş): Buzullar tarafından ana kaynağından çok uzaklara taşınmış ve bırakılmış büyük kaya parçalarıdır.
- 〰️ Esker (Sander Ovası): Buzul altındaki erime sularının oluşturduğu akarsuların biriktirdiği kum ve çakıllardan oluşan, dar ve uzun çöküntülerdir.
- 💧 Kame: Buzul yüzeyindeki çukurlarda veya buzul kenarlarında biriken çakıl ve kumulların oluşturduğu küçük tepelerdir.
📍 Özet ve Önemli Noktalar
- ✅ Moren, buzulların taşıyıp biriktirdiği düzensiz malzeme yığınıdır.
- ✅ Dört ana moren türü vardır: Tabakalı, İç, Yan ve Cephe Moreni.
- ✅ Morenler, genellikle tarım için verimsiz, engebeli ve taşlık araziler oluşturur.
- ✅ Drumlin, erratik blok, esker ve kame gibi şekiller de buzul biriktirmesi sonucu oluşur.
