Büzülme, bir maddenin sıcaklığı düştüğünde boyutlarının küçülmesi olayıdır. Bu fiziksel olay, maddenin taneciklerinin (atom veya moleküllerinin) soğukta daha az enerjiye sahip olması ve birbirine daha yakın hareket etmesi sonucu gerçekleşir. Termal genleşmenin tam tersidir.
Büzülme miktarı, maddenin ısıl genleşme katsayısı ile doğrudan ilişkilidir. Matematiksel olarak, bir boyuttaki uzunluk değişimi şu formülle ifade edilir:
\[ \Delta L = L_0 \cdot \alpha \cdot \Delta T \]
Burada:
Günlük hayatta büzülmenin en belirgin gözlemlendiği örneklerden biri, kış aylarında elektrik ve telefon tellerinin daha gergin görünmesidir.
Bu fiziksel olay, mühendislik tasarımlarında kritik öneme sahiptir:
100 metre uzunluğundaki bir çelik telin sıcaklığı yazın 40°C'den kışın -10°C'ye düşerse ne kadar kısalır? (Çelik için \( \alpha = 12 \times 10^{-6} \, 1/°C \))
\[ \Delta T = -10 - 40 = -50 \, °C \]
\[ \Delta L = 100 \cdot (12 \times 10^{-6}) \cdot (-50) = -0.06 \, \text{m} = -6 \, \text{cm} \]
Sonuç: Tel kışın 6 santimetre kısalır. Bu kısalma, telin gerginleşmesine neden olur.
Büzülme, maddelerin soğukta hacimlerinin veya boyutlarının azalmasıdır. Kışın tellerin gerilmesi, bu olayın günlük hayattaki en net kanıtlarından biridir. Mühendisler ve tasarımcılar, yapıların ve sistemlerin farklı sıcaklıklarda güvenle çalışmaya devam etmesi için bu fiziksel prensibi dikkate almak zorundadır.
📖 Anahtar Kavramlar: Büzülme, termal daralma, ısıl genleşme katsayısı, gerilme kuvveti, sıcaklık farkı.
