Falih Rıfkı Atay'ın kaleminden çıkan Çankaya, sadece bir biyografi değil, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş dönemine tanıklık etmiş bir gazetecinin gözünden yazılmış, canlı ve samimi bir tarih anlatısıdır. Kitap, Mustafa Kemal Atatürk'ün hayatını, kişiliğini ve devrimlerini, onunla yakın teması olan yazarın benzersiz gözlemleriyle sunar.
Kitap, Atatürk'ün çocukluk ve askeri öğrencilik yıllarından başlayarak, onun vatanseverlik, ileri görüşlülük ve liderlik vasıflarının nasıl geliştiğini anlatır. Okuduğu kitaplar, etkilendiği düşünürler ve Osmanlı'nın son dönemindeki siyasi ortam, karakterinin arka planını oluşturur.
Atay, Kurtuluş Savaşı yıllarını, Atatürk'ün Ankara'ya gelişi, meclisin kuruluşu, cephedeki zorlu kararlar ve diplomatik mücadeleler üzerinden aktarır. Bu bölümde Atatürk'ün "topyekûn mücadele" stratejisi ve inatçı iradesi ön plana çıkar.
Zaferin ardından yeni bir devlet inşa sürecine odaklanılır. Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyet'in ilanı, halifeliğin sonu ve peşi sıra gelen hukuk, eğitim, sosyal ve kültürel devrimler detaylıca işlenir. Atay, bu radikal değişimlerin toplumda yarattığı sarsıntıyı ve Atatürk'ün bu süreçteki kararlı duruşunu vurgular.
Kitabın belki de en çekici yanı, devlet adamı portresinin ötesine geçerek, Atatürk'ü insani yönleriyle anlatmasıdır. Onun sofrası, dostlukları, doğa sevgisi (özellikle ağaç dikme tutkusu), kitap okuma alışkanlığı, müzik zevki ve ani öfke patlamaları gibi özellikleri, samimi anekdotlarla okura sunulur.
Atatürk'ün hastalığının ilerleyişi, Hatay meselesine gösterdiği son derece önem ve nihayetinde hayata veda edişi, hüzünlü bir tonla aktarılır. Kitap, onun bıraktığı siyasi ve kültürel mirasın değerlendirmesiyle son bulur.
Çankaya, Türkiye'nin en kritik dönüşüm yıllarını, bu dönüşüme yön veren liderin kişiliği ve çevresi üzerinden anlamak isteyen herkes için vazgeçilmez bir kaynaktır. Sade bir dille yazılmış olması, onu akademik olmayan okuyucular için de erişilebilir kılar. Tarihe, "o an orada olan birinin" penceresinden bakmak isteyenlerin mutlaka okuması gereken bir klasiktir.
