Çin Tek Çocuk Politikası
Çin Halk Cumhuriyeti'nde, 1979 yılından itibaren uygulanmaya başlanan ve 2015 yılında sona erdirilen resmi bir nüfus kontrol politikasıdır. Bu politikanın temel amacı, hızlı nüfus artışını kontrol altına alarak ekonomik kalkınmayı hızlandırmak ve kaynaklar üzerindeki baskıyı azaltmaktı.
Politikanın Nedenleri
- Hızlı Nüfus Artışı: 20. yüzyılın ortalarında Çin'in nüfusu çok hızlı bir şekilde artıyordu. Bu durum, gıda, iş, konut ve enerji gibi kaynaklar üzerinde büyük bir baskı oluşturuyordu.
- Ekonomik Kaygılar: Hükümet, kontrolsüz nüfus artışının ekonomik büyümeyi yavaşlatacağını ve kişi başına düşen refah payını düşüreceğini düşünüyordu.
- Kıtlık Korkusu: Geçmişte yaşanan kıtlıklar, nüfusun mevcut kaynaklarla sürdürülebilir bir seviyede tutulması gerektiği fikrini güçlendirdi.
Politikanın Uygulanışı ve Kurallar
Genel kural, kentsel alanlarda yaşayan etnik Han Çinlisi çiftlerin yalnızca bir çocuk sahibi olmasına izin verilmesiydi. Ancak bu kuralın bazı istisnaları vardı:
- İlk çocuğun engelli olması durumunda ikinci çocuğa izin verilebiliyordu.
- Kırsal bölgelerde yaşayan çiftler, ilk çocukları kız ise genellikle ikinci bir çocuk sahibi olabiliyordu.
- Etnik azınlıklar genellikle bu politikadan muaftı ve daha fazla çocuk sahibi olabiliyordu.
- İki tek çocuğun evlenmesi durumunda, onlara da ikinci bir çocuk yapma izni verilebiliyordu.
Politikaya uyulmaması durumunda ise para cezaları, işten çıkarma veya sosyal yardımlardan mahrum bırakma gibi yaptırımlar uygulanıyordu.
Politikanın Sonuçları ve Etkileri
Politika, hedeflenenin üzerinde bir nüfus kontrolü sağladı. Tahminlere göre 400 milyon kadar doğumun önlendiği düşünülüyor. Ancak, birçok olumsuz sosyal ve demografik sonucu da beraberinde getirdi:
- Cinsiyet Dengesizliği: Geleneksel olarak erkek çocuğa verilen önem ve tek çocuk sınırlaması, birçok ailenin erkek çocuk istemesine yol açtı. Bu da kız çocuklarının doğum sonrası terk edilmesine veya cinsiyet seçimli kürtajlara neden oldu. Sonuçta, erkek nüfusunun kadın nüfusundan önemli ölçüde fazla olduğu bir dengesizlik ortaya çıktı.
- Yaşlanan Nüfus: Doğum oranlarının düşmesi, genç nüfusun azalmasına ve yaşlı nüfus oranının hızla artmasına neden oldu. Bu durum, gelecekte emeklilik sistemleri ve işgücü üzerinde büyük bir baskı oluşturma riski taşımaktadır.
- "4-2-1" Problemi: Tek çocuk olarak büyüyen bir birey, evlendiğinde iki ebeveyni, dört büyükanne ve büyükbabasının bakım sorumluluğunu üstlenmek zorunda kalıyordu. Bu, tek bir çift için büyük bir ekonomik ve duygusal yük anlamına geliyordu.
Politikanın Sona Ermesi
Ortaya çıkan bu olumsuz sonuçlar nedeniyle Çin hükümeti politikayı yumuşatmaya başladı. İlk olarak 2013'te "tek çocuk" politikası, "iki çocuk" politikasına dönüştürüldü. 2015 yılında ise politika tamamen kaldırılarak tüm çiftlerin iki çocuk sahibi olmasına izin verildi. 2021'de ise üç çocuk sınırına geçildi ve teşvikler artırıldı. Ancak, yüksek yaşam maliyetleri ve değişen toplumsal normlar nedeniyle doğum oranları istenen seviyeye ulaşmamıştır.
Özetle, Çin'in tek çocuk politikası, küresel tarihteki en iddialı sosyal mühendislik projelerinden biri olarak kabul edilir. Amacına ulaşmış olsa da, Çin toplumunun demografik yapısını derinden ve kalıcı olarak değiştiren ciddi yan etkilere neden olmuştur.
