Cisimlerin hareket durumunu değiştiren kuvvet hangisidir

Question

Hocam bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Bir cismi hızlandıran, yavaşlatan veya yönünü değiştiren şeyin net kuvvet olduğunu biliyorum ama pratikte nasıl oluyor tam kafam basmadı. Özellikle dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetler arasındaki farkı somut örneklerle düşünmek istiyorum.

Answer 1

Hareket Durumunu Değiştiren Kuvvet: Net Kuvvet

Bir cismin hareket durumunu (hızını veya yönünü) değiştiren şey, o cisme etki eden net kuvvettir. Net kuvvet, cisme etki eden tüm kuvvetlerin bileşkesidir.

Net Kuvvet Nedir?

Bir cisim aynı anda birden fazla kuvvetin etkisi altında olabilir. Bu kuvvetler aynı yönde olabileceği gibi zıt yönlerde de olabilir. Net kuvvet, bu kuvvetlerin hepsinin toplam etkisini ifade eder.

• Aynı Yönlü Kuvvetler: İki kuvvet aynı yöndeyse net kuvvet, kuvvetlerin büyüklüklerinin toplamına eşittir.

  Örneğin: Bir masayı iki kişi aynı yönde 10N ve 15N'luk kuvvetlerle iterse, net kuvvet \( 10 \, \text{N} + 15 \, \text{N} = 25 \, \text{N} \) olur.

• Zıt Yönlü Kuvvetler: İki kuvvet zıt yönlerdeyse net kuvvet, büyük kuvvetten küçük kuvvetin çıkarılmasıyla bulunur ve büyük kuvvetin yönündedir.

  Örneğin: Halat çekme yarışında bir takım 300N doğuya, diğer takım 250N batıya çekiyorsa, net kuvvet \( 300 \, \text{N} - 250 \, \text{N} = 50 \, \text{N} \) doğu yönünde olur.

Net Kuvvet ve Hareket Değişikliği

Newton'un birinci hareket yasasına göre:

• Bir cismin üzerine etki eden net kuvvet sıfır ise, cisim hareket durumunu değiştirmez.
  • Duran bir cisim durmaya devam eder.
  • Hareketli bir cisim aynı hızla ve aynı doğrultuda hareketine devam eder (sabit süratli hareket).
• Bir cismin üzerine etki eden net kuvvet sıfırdan farklı ise, cisim net kuvvetin yönünde ivmelenir; yani hızlanır, yavaşlar veya yön değiştirir.
  • Hareket yönünde net kuvvet varsa cisim hızlanır.
  • Hareketine zıt yönde net kuvvet varsa cisim yavaşlar.
  • Net kuvvet hareket yönünden farklı bir yöndeyse cisim yön değiştirir.

Özet

Bir cismin duran bir cisimse harekete geçmesini, hareketli bir cisimse hızlanmasını, yavaşlamasını veya yön değiştirmesini sağlayan şey, o cisme etki eden sıfırdan farklı net kuvvettir. Net kuvvet sıfır olduğunda ise cisim mevcut hareket durumunu korur.