Coğrafyanın bölümleri 9. sınıf

Question

Coğrafya dersinde fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olarak iki ana bölüm olduğunu öğrendim. Fakat bu bölümlerin alt dallarını ve birbirleriyle olan ilişkilerini tam olarak ayırt edemiyorum. Hangisinin neyi incelediğini bazen karıştırıyorum.

Answer 1

🌍 Coğrafyanın Bölümleri

Coğrafya, yeryüzünü ve insan ile doğal çevre arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır. İnceleme alanı çok geniş olduğu için iki ana bölüme ayrılır:

🗺️ 1. Genel Coğrafya

Yeryüzünün bir bütün olarak incelenmesidir. Belirli bir bölge üzerinde değil, tüm dünyada görülen olayları ve özellikleri genel hatlarıyla ele alır. Kendi içinde ikiye ayrılır:

• 🌄 Fiziki Coğrafya: Doğal çevreyi ve bu çevreyi oluşturan unsurları inceler.
• 👨‍👩‍👧‍👦 Beşeri ve Ekonomik Coğrafya: İnsan faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin mekana yansımasını inceler.

🌄 Fiziki Coğrafyanın Alt Dalları

• ⛰️ Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi): Dağ, ova, plato, vadi gibi yeryüzü şekillerinin oluşumunu ve dağılışını inceler.
• 🌦️ Klimatoloji (İklim Bilimi): Dünya üzerindeki iklim tiplerini, iklim elemanlarını (sıcaklık, basınç, rüzgar, nem, yağış) ve iklimin insan yaşamı üzerindeki etkilerini araştırır.
• 💧 Hidrografya (Sular Bilimi): Okyanuslar, denizler, göller ve akarsular gibi su kütlelerinin özelliklerini ve dağılışını inceler.
• 🌿 Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Bitki ve hayvan topluluklarının dünya üzerindeki dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri ele alır.

👨‍👩‍👧‍👦 Beşeri ve Ekonomik Coğrafyanın Alt Dalları

• 👥 Nüfus Coğrafyası: Nüfusun dağılışı, nüfusun yapısal özellikleri (yaş, cinsiyet, eğitim) ve nüfus hareketleri (göçler) ile ilgilenir.
• 🏙️ Yerleşme Coğrafyası: İnsanların kırsal ve kentsel alanlarda nasıl yerleştiklerini, yerleşme tiplerini ve şehirlerin özelliklerini inceler.
• 🌾 Tarım Coğrafyası: Tarımsal faaliyetlerin türlerini, dağılışını ve tarımı etkileyen doğal ve beşeri faktörleri araştırır.
• 🏭 Sanayi Coğrafyası: Sanayi tesislerinin kuruluş yerlerini, sanayinin dağılışını ve ham madde-enerji kaynaklarını konu edinir.
• 🚛 Ulaşım Coğrafyası: Ulaşım ağlarını (kara, deniz, hava, demiryolu), ulaşım türlerini ve bunların ekonomik ve sosyal etkilerini inceler.
• 🛒 Turizm Coğrafyası: Turizm faaliyetlerinin türlerini, dağılışını ve turizmi etkileyen faktörleri ele alır.

📍 2. Yerel (Bölgesel) Coğrafya

Yeryüzünün belirli bir bölümünü (kıta, ülke, bölge, şehir gibi) detaylı bir şekilde inceler. Bu incelemede hem fiziki hem de beşeri ve ekonomik coğrafya özellikleri bir arada ele alınır.

• Örneğin; "Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri", "Avrupa'nın İklim Özellikleri" veya "İstanbul'un Nüfus Coğrafyası" yerel coğrafyanın konusudur.

💡 Önemli Not: Coğrafyanın bu iki ana bölümü birbirinden kesin çizgilerle ayrılmaz. Bir konuyu incelerken hem fiziki hem beşeri hem de yerel coğrafya bilgilerinden yararlanılır. Örneğin, Türkiye'deki tarımı incelerken (yerel coğrafya), iklim özelliklerini (fiziki coğrafya) ve nüfusun meslek dağılımını (beşeri coğrafya) birlikte değerlendiririz.

Answer 2

Coğrafyanın Bölümleri Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir araştırmacı, İstanbul Boğazı'ndaki su akıntılarının yönünü ve hızını, bu akıntıların kıyı yerleşimlerini ve deniz ulaşımını nasıl etkilediğini inceliyor. Aynı araştırmacı daha sonra, boğaz çevresindeki nüfusun son yirmi yılda nasıl bir değişim gösterdiğini ve bu değişimin konut yapılaşmasına olan etkilerini analiz ediyor.
Bu araştırmacı, çalışmasının birinci ve ikinci aşamalarında sırasıyla coğrafyanın hangi iki ana bölümünden yararlanmıştır?
a) Beşeri Coğrafya - Fiziki Coğrafya
b) Fiziki Coğrafya - Beşeri Coğrafya
c) Fiziki Coğrafya - Bölgesel Coğrafya
d) Beşeri Coğrafya - Bölgesel Coğrafya
e) Bölgesel Coğrafya - Fiziki Coğrafya
Cevap: b) Fiziki Coğrafya - Beşeri Coğrafya
Çözüm: Birinci aşamada su akıntıları gibi doğal çevre özellikleri incelendiği için Fiziki Coğrafya, ikinci aşamada ise nüfus ve yerleşme gibi insan faaliyetleri incelendiği için Beşeri Coğrafya kullanılmıştır.

Soru 2: Coğrafya, incelediği konulara göre genel olarak iki ana bölüme ayrılır. Bu bölümlerden biri, yer şekilleri, iklim, toprak ve su gibi doğal ortam ögelerini ve bunların dağılışını inceler. Diğeri ise nüfus, yerleşme, tarım, sanayi ve ulaşım gibi insan faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin mekânsal dağılışını konu edinir.
Bu iki ana bölüm aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
a) Fiziki Coğrafya - Bölgesel Coğrafya
b) Beşeri Coğrafya - Fiziki Coğrafya
c) Genel Coğrafya - Bölgesel Coğrafya
d) Fiziki Coğrafya - Beşeri Coğrafya
e) Beşeri Coğrafya - Ekonomik Coğrafya
Cevap: d) Fiziki Coğrafya - Beşeri Coğrafya
Çözüm: Paragrafta birinci cümlede tanımlanan, doğal ortam ögelerini inceleyen bölüm Fiziki Coğrafya; ikinci cümlede tanımlanan, insan faaliyetlerini inceleyen bölüm ise Beşeri Coğrafya'dır.

Soru 3: Bir coğrafyacı, aynı araştırma sahasında şu üç çalışmayı yürütmektedir:
I. Bölgedeki akarsuların hidroelektrik potansiyelini hesaplamak
II. Hidroelektrik santrallerinin (HES) bölge halkının geçim kaynakları üzerindeki etkisini araştırmak
III. HES'lerin inşasının bölgenin bitki örtüsü üzerindeki olumsuz etkilerini tespit etmek
Bu çalışmalardan hangileri, coğrafyanın "Fiziki Coğrafya" ana bölümü kapsamında değerlendirilebilir?
a) Yalnız I
b) Yalnız II
c) I ve II
d) I ve III
e) II ve III
Cevap: d) I ve III
Çözüm: I. madde (akarsu potansiyeli) ve III. madde (bitki örtüsüne etki) doğal çevre unsurlarıyla ilgilidir, bu nedenle Fiziki Coğrafya'ya girer. II. madde ise insan ekonomisi (geçim kaynakları) ile ilgili olduğu için Beşeri Coğrafya kapsamındadır.