Coğrafyanın konusu ve bölümleri 9. sınıf

Question

Coğrafya dersinde konuları anlamakta biraz zorlanıyorum. Özellikle fiziki coğrafya ile beşeri ve ekonomik coğrafya arasındaki temel farkları tam olarak kavrayamadım. Bu ayrımı daha net anlamak istiyorum.

Answer 1

🌍 Coğrafyanın Konusu ve Bölümleri

Coğrafya, yeryüzünü ve insanların bu ortamla olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır. Temel olarak, "Ne, nerede, neden orada ve orada olmasının sonuçları nelerdir?" sorularına yanıt arar.

🎯 Coğrafyanın Temel Konusu

Coğrafyanın en önemli konusu, "beşeri ve doğal çevre arasındaki karşılıklı ilişkiyi" incelemektir. Yani, insanların yaşadıkları doğal çevreyi nasıl etkilediğini ve doğal çevrenin de insan yaşamını nasıl şekillendirdiğini araştırır.

• ✅ Doğal Çevre: İklim, yeryüzü şekilleri, bitki örtüsü, toprak ve su gibi insan eli değmemiş unsurlardır.
• ✅ Beşeri Çevre: İnsanların yerleşimleri, tarım alanları, sanayi tesisleri, ulaşım ağları gibi insan faaliyetleri sonucu oluşan unsurlardır.

📂 Coğrafyanın Başlıca Bölümleri

Coğrafya, incelediği konulara göre iki ana bölüme ayrılır:

🏔️ 1. Fiziki Coğrafya

Yeryüzünün dış katmanını oluşturan ve insan etkisinden büyük oranda bağımsız olan doğal ortamı ve bu ortamı oluşturan unsurları inceler.

• 🌋 Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi): Dağlar, ovalar, platolar, vadiler gibi yeryüzü şekillerinin oluşumunu, dağılışını ve özelliklerini inceler.
• ⛅ Klimatoloji (İklim Bilimi): İklim elemanlarını (sıcaklık, basınç, rüzgar, nem, yağış) ve Dünya üzerindeki iklim tiplerini inceler.
• 🌿 Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Bitki ve hayvan topluluklarının yeryüzündeki dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri inceler.
• 💧 Hidrografya (Sular Coğrafyası): Okyanuslar, denizler, göller ve akarsular gibi su kütlelerini inceler.

👨‍👩‍👧‍👦 2. Beşeri ve Ekonomik Coğrafya

İnsan faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin mekana yansımasını inceler. İnsanın doğal çevreyi nasıl kullandığı ve değiştirdiği üzerinde durur.

• 📊 Nüfus Coğrafyası: Nüfusun yapısını, dağılışını, nüfus hareketlerini (göçler) ve bunların nedenlerini inceler.
• 🏘️ Yerleşme Coğrafyası: İnsanların kırsal ve kentsel alanlarda nasıl yerleştiklerini, yerleşme tiplerini ve şehirlerin özelliklerini inceler.
• 🌾 Tarım Coğrafyası: Tarımsal faaliyetlerin türlerini, dağılışını ve tarımı etkileyen faktörleri inceler.
• 🏭 Sanayi Coğrafyası: Sanayi tesislerinin kuruluş yerlerini, sanayinin dağılışını ve ham madde-enerji kaynaklarını inceler.
• 🚛 Ulaşım Coğrafyası: Ulaşım sistemlerini, ağlarını ve ticaret yollarını inceler.
• 🗺️ Siyasi Coğrafya: Ülkelerin sınırlarını, jeopolitik konumlarını ve devletler arası ilişkileri inceler.

💡 Coğrafyanın İlkeleri

Coğrafi araştırmalar yapılırken bazı temel ilkelerden yararlanılır:

• 📍 Dağılış İlkesi: Coğrafi olayların yeryüzündeki dağılışını inceler. (Örn: Türkiye'deki fındık üretim alanlarının dağılışı)
• 🔗 Bağlantı İlkesi (İlliyet/İlişki): Coğrafi olayların nedenlerini araştırır. (Örn: Karadeniz kıyılarının neden her mevsim yağışlı olduğu)
• 📈 Nedensellik İlkesi (Sebep-Sonuç): Bir coğrafi olayın başka bir olayı nasıl etkilediğini açıklar. (Örn: Ormanların tahrip edilmesinin sel felaketlerine yol açması)
• 🕒 Değişim ve Gelişim İlkesi: Coğrafi olayların zaman içinde nasıl değiştiğini inceler. (Örn: Bir şehrin 50 yıl önceki ve bugünkü nüfusunun karşılaştırılması)

Answer 2

Coğrafyanın Konusu ve Bölümleri Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir coğrafyacı, bir bölgedeki nüfusun dağılışını incelerken aynı zamanda bu dağılışı etkileyen faktörleri (iklim, yeryüzü şekilleri, su kaynakları vb.) de araştırmaktadır. Bu coğrafyacının çalışması, coğrafyanın hangi temel prensibine en iyi örnektir?
a) Dağılış   b) Nedensellik   c) Karşılıklı İlgi   d) Bağlantı   e) Bütünleşiklik
Cevap: b) Nedensellik
Çözüm: Coğrafyacı, nüfus dağılışı (sonuç) ile bu dağılışı etkileyen faktörler (neden) arasındaki ilişkiyi araştırmaktadır. Neden-sonuç ilişkisini inceleyen bu prensip "Nedensellik" olarak adlandırılır.

Soru 2: Bir araştırmacı, aşağıdaki konulardan hangisini inceliyorsa çalışması daha çok "Beşeri Coğrafya"nın kapsamına girer?
a) Bir akarsuyun oluşturduğu vadi şekilleri
b) Bir dağ sırasının uzanış yönü ve yükseltisi
c) Bir şehirdeki sanayi tesislerinin yer seçimini etkileyen faktörler
d) Bir bölgedeki toprak türleri ve erozyon riski
e) Bir gölün suyunun kimyasal özellikleri
Cevap: c) Bir şehirdeki sanayi tesislerinin yer seçimini etkileyen faktörler
Çözüm: Beşeri Coğrafya, insan faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin mekânla olan ilişkisini inceler. Sanayi tesislerinin yer seçimi, insanların ekonomik kararlarının coğrafi yansımasıdır ve bu nedenle Beşeri Coğrafya'nın (Ekonomik Coğrafya) konusudur. Diğer seçenekler ise Fiziki Coğrafya'nın alt dallarıyla ilgilidir.

Soru 3: Coğrafya, doğal sistemler ile beşeri sistemler arasındaki etkileşimi inceler. Buna göre, aşağıdaki olaylardan hangisi bu etkileşime bir örnek olarak gösterilemez?
a) Ormanların tahrip edilmesi sonucu bölgenin yağış rejiminin değişmesi
b) Bir bölgede yaşanan şiddetli depremin yerleşim alanlarını ve ulaşım ağlarını tahrip etmesi
c) Bir dağın zirvesindeki buzulun yıl boyunca erimemesi
d) Kurak bir bölgede baraj yapılarak tarımsal üretimin artırılması
e) Deniz kıyısındaki bir kentte turizm faaliyetlerinin gelişmesi
Cevap: c) Bir dağın zirvesindeki buzulun yıl boyunca erimemesi
Çözüm: Seçenek c'de verilen durum, tamamen doğal bir süreçtir ve insan etkisi veya doğa-insan etkileşimi içermemektedir. Diğer tüm seçeneklerde ise doğal sistemler (orman, deprem, iklim, deniz) ile beşeri sistemler (yerleşim, tarım, turizm) arasında açık bir etkileşim söz konusudur.