Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte Türkiye, siyasi, sosyal ve kültürel alanda köklü bir dönüşüm yaşadı. Bu dönüşümün fikir alanındaki en önemli taşıyıcıları, dönemin makale yazarları oldu. Gazete ve dergi sayfalarından yayılan bu metinler, yeni bir ulus inşasının zihinsel temellerini attı, toplumu aydınlattı ve eleştirdi.
Bu dönem makaleleri, genel olarak şu ortak özellikleri taşır:
Kadro dergisinin kurucularındandır. Makalelerinde özellikle Kemalist devrimlerin ideolojik temellerini açıklamaya ve savunmaya çalışmıştır. Toplumsal değişimin edebiyat ve düşünce yoluyla nasıl destekleneceği onun başlıca meselesidir.
“Server Bedi” takma adıyla popüler eserler yazsa da, asıl fikir mücadelesini Doğu-Batı sentezi üzerine kurulu makaleleriyle vermiştir. Özellikle Türk Düşüncesi dergisindeki yazıları, muhafazakâr bir modernleşme arayışını yansıtır. Nüanslı ve keskin bir üslubu vardır.
Daha çok romancı ve şair kimliğiyle bilinse de, gazete yazıları ve denemeleri çok değerlidir. Makalelerinde medeniyet krizi, zaman, estetik ve kültür sürekliliği temalarını işlemiştir. Geçmişle gelecek arasında köprü kurmaya çalışan, derinlikli bir bakış açısı sunar.
Cumhuriyet’in kurucu kadrosuna yakın bir gazeteci-yazardır. Ulus ve Dünya gazetelerindeki yazıları, devrimlerin günlük hayata yansımasını, siyasi gelişmeleri ve Atatürk'ü anlatır. Açık, sade ve etkileyici bir üslubu vardır.
“Deneme” türünün ve öz Türkçe (arı dil) akımının en ateşli savunucusudur. Makaleleri adeta bir dil ve üslup devrimi manifestosu gibidir. Eleştirel, bazen sert, her zaman ufuk açıcı bir kalemdir. Günlük gazete yazılarıyla geniş kitlelere ulaşmıştır.
Romanlarının yanı sıra, dönemin önemli fikir kadınlarındandır. Makalelerinde kadın hakları, milliyetçilik, mandacılık tartışmaları ve sosyal adalet konularını işlemiştir. İngilizce yazdığı yazılarla Türkiye'yi dünyaya tanıtmaya çalışmıştır.
Daha sonraki kuşaktan olmakla birlikte, Cumhuriyet dönemi kültür hayatını şekillendiren önemli bir isimdir. Edebiyat, kültür ve medeniyet üzerine yazdığı makalelerle, milli bir kültürün nasıl inşa edileceği üzerine sistematik düşünceler ortaya koymuştur.
Cumhuriyet dönemi makale yazarları, sadece güncel olayları yorumlamakla kalmamış, yeni bir ulusal kimlik ve kültür inşasının teorisyenleri ve eleştirmenleri olmuşlardır. Aralarındaki sert tartışmalar bile, canlı bir fikir ortamının göstergesidir. Bugün Türkiye’nin düşünce dünyasını anlamak için, bu yazarların kaleme aldığı makalelere dönmek, hâlâ en kıymetli yollardan biridir. Onların mirası, gazete köşe yazılarından bloglara uzanan eleştirel kamuoyu geleneğimizin temel taşını oluşturur.
