Cumhuriyet Dönemi Türk Hikayesinin Genel Özellikleri
Cumhuriyet'in ilanından sonra, 1923'ten itibaren gelişen Türk hikayesi, Milli Edebiyat dönemindeki dil ve anlatım anlayışını temel alarak büyük bir değişim ve çeşitlilik göstermiştir. Bu dönemde hikaye, modern Türkiye'nin inşasına paralel olarak, toplumsal gerçekleri, bireyin iç dünyasını ve Anadolu insanının yaşamını konu edinmiştir.
Temel Özellikler
- Dil ve Üslup: Arapça ve Farsça kelimelerden arındırılmış, sade ve anlaşılır bir Türkçe kullanılmıştır. Halkın konuştuğu dil, edebi bir dil haline getirilmiştir.
- Realizm (Gerçekçilik) ve Gözlem: Hikayelerde toplumsal ve bireysel gerçekler gözleme dayalı, yalın ve objektif bir şekilde anlatılmıştır. Olaylar ve karakterler gerçek hayattan seçilmiştir.
- Anadolu'ya Açılış ve Toplumsal Konular: Yazarlar, İstanbul dışına çıkarak Anadolu'yu ve Anadolu insanının sorunlarını (yoksulluk, cehalet, ağa-köylü ilişkileri, batıl inançlar) eserlerine taşımıştır. Bu, "Memleket Edebiyatı" anlayışının temelini oluşturur.
- Bireyin İç Dünyasının Yansıtılması: Toplumsal konuların yanı sıra, bireyin psikolojisi, iç çatışmaları, yalnızlığı ve bunalımları da hikayelerin merkezine yerleşmiştir.
- Yeni Anlatım Teknikleri: Geleneksel "Maupassant tarzı" (olay hikayeciliği) yanında, "Çehov tarzı" (durum hikayeciliği) yaygınlaşmıştır. Bu tarzda kesin bir son ve merak ögesi yerine, günlük hayattan bir kesit ve atmosfer ön plandadır.
Dönemlere Göre Gelişim
1923-1940 Arası: Milli Edebiyat zevki ve anlayışı devam etmiştir. Realist ve gözleme dayalı hikayeler ön plandadır. Refik Halit Karay, Halide Edip Adıvar ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu bu dönemin önemli isimleridir.
1940-1960 Arası: "Köy Edebiyatı" güçlenmiş, köy ve kasaba insanının yaşamı derinlemesine işlenmiştir. Mahmut Makal, Yaşar Kemal, Orhan Kemal ve Fakir Baykurt gibi isimler öne çıkmıştır. Aynı zamanda bireyin iç dünyasını esas alan yazarlar (Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal) "durum hikayesinin" en güzel örneklerini vermiştir.
1960 Sonrası: Hikaye türü büyük bir çeşitlilik kazanmıştır. Modernizm, varoluşçuluk, bireyin yabancılaşması ve toplumsal eleştiriler ağırlık kazanmıştır. Farklı anlatım teknikleri (iç monolog, bilinç akışı) denenmiştir. Oğuz Atay, Tomris Uyar, Adalet Ağaoğlu, Yusuf Atılgan gibi yazarlar bu dönemde eser vermiştir.
Önemli Temsilciler
- Memduh Şevket Esendal: Durum hikayeciliğinin, sade dil ve doğal anlatımın öncüsüdür.
- Sait Faik Abasıyanık: Durum hikayesinin en önemli temsilcisidir. Sıradan insanları, doğayı ve denizi konu alan, şiirsel bir anlatımı vardır.
- Sabahattin Ali: Toplumsal eleştiriyi ve Anadolu insanının yaşam mücadelesini güçlü bir gerçekçilikle anlatmıştır.
- Yaşar Kemal: Destansı anlatımı ve Çukurova'yı merkeze alan toplumsal gerçekçi eserleriyle tanınır.
- Orhan Kemal: İşçi sınıfının, yoksul kesimlerin ve küçük insanların hayatını işlemiştir.
- Ömer Seyfettin (Milli Edebiyat'tan Geçiş): Cumhuriyet'in ilk dönem hikayecilerini etkilemiş; olay hikayeciliğinin ve sade Türkçenin öncüsü olmuştur.
