Türk tarihi sadece büyük imparatorluklardan ibaret değildir. Orta Asya'nın uçsuz bucaksız bozkırlarında, tarihin akışını değiştiren, kültür ve medeniyete önemli katkılar sunan birçok Türk devleti kurulmuş ve yıkılmıştır. Bu yazıda, Avarlar, Hazarlar, Karluklar, Türgişler ve Kırgızlar gibi önemli Türk devletlerini inceleyeceğiz.
Avarlar, 4. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüş bir Türk topluluğudur. Önceleri Orta Asya'da yaşayan Avarlar, Göktürklerin baskısı sonucu batıya göç etmiş ve Orta Avrupa'da güçlü bir devlet kurmuşlardır.
Hazarlar, 7. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar Karadeniz'in kuzeyi ve Kafkasya bölgesinde hüküm sürmüş bir Türk devletidir. En dikkat çekici özellikleri, devlet yönetiminde Museviliği benimsemiş olmalarıdır.
Karluklar, Göktürk ve Uygur devletlerine bağlı olarak yaşadıktan sonra 766 yılında bağımsız bir devlet kurdular. Talas Savaşı'nda Müslüman Arapların yanında yer alarak Orta Asya'nın kaderini değiştirdiler.
Türgişler, 7. yüzyıl sonlarından 8. yüzyıl ortalarına kadar Batı Türkistan'da hüküm sürmüş bir Türk devletidir. Emevi ordularının Orta Asya'ya ilerleyişine karşı önemli bir direniş göstermişlerdir.
Kırgızlar, tarihin en eski Türk topluluklarından biridir. Uygur Devleti'ni yıkarak Ötüken'de devlet kurdular ve bugünkü Kırgızistan'ın temelini attılar.
Bu Türk devletleri, Orta Asya ve Doğu Avrupa coğrafyasında önemli izler bırakmışlardır. Her biri farklı din, kültür ve yönetim anlayışlarıyla Türk tarihinin zengin mozaiğini oluşturmuş, sonraki Türk devletlerine ve komşu medeniyetlere önemli katkılarda bulunmuşlardır. Tarih sahnesinden çekilseler bile, bıraktıkları kültürel miras günümüzde hala yaşamaktadır.
