Disakkaritler
Disakkaritler, iki monosakkarit biriminin glikozit bağı ile birleşmesi sonucu oluşan karbonhidratlardır. "Di-" öneki iki anlamına gelir. Genel formülleri C12H22O11'dir. İki monosakkarit birleşirken bir molekül su açığa çıktığı için bu olaya dehidrasyon sentezi (kondensasyon) denir. Yapılarında bulunan ve monomerleri birbirine bağlayan bağa ise glikozit bağı adı verilir.
Disakkaritlerin Oluşumu ve Yapısı
Bir disakkaritin oluşum reaksiyonu genel olarak şu şekilde ifade edilir:
Monosakkarit + Monosakkarit → Disakkarit + Su
Bu reaksiyonun tersi, yani bir disakkaritin su ile parçalanarak monomerlerine ayrılması işlemine ise hidroliz denir. Hidroliz reaksiyonları canlılarda enzimler yardımıyla gerçekleştirilir.
Başlıca Disakkaritler ve Özellikleri
-
Sakkaroz (Çay Şekeri):
- Bir glikoz ve bir fruktoz molekülünün bağlanmasıyla oluşur.
- Bitkilerde, özellikle şeker kamışı ve şeker pancarında depo maddesi olarak bulunur.
- İndirgen olmayan bir şekerdir. (Serbest aldehit veya keton grubu bulundurmaz)
- Suda çözünür ve tatlıdır.
-
Laktoz (Süt Şekeri):
- Bir galaktoz ve bir glikoz molekülünün bağlanmasıyla oluşur.
- Memeli hayvanların sütünde bulunur.
- İndirgen bir şekerdir.
- Bazı insanlarda laktozu sindiren "laktaz" enzimi yetersizliği görülebilir, buna laktoz intoleransı denir.
-
Maltoz (Arpa Şekeri):
- İki glikoz molekülünün bağlanmasıyla oluşur.
- Nişastanın sindirimi sırasında ve çimlenmekte olan arpa tanelerinde oluşur.
- İndirgen bir şekerdir.
Özet Tablo
Aşağıdaki tablo, önemli disakkaritleri ve özelliklerini özetlemektedir:
- Sakkaroz: Glikoz + Fruktoz → Bitkilerde depo maddesi, İndirgen değil.
- Laktoz: Galaktoz + Glikoz → Sütte bulunur, İndirgendir.
- Maltoz: Glikoz + Glikoz → Nişasta sindiriminde oluşur, İndirgendir.
Not: Disakkaritlerin sindirimi, ince bağırsakta gerçekleşir ve her disakkarit için özgül bir enzim (sükraz, laktaz, maltaz) görev yapar.
