Divan-ı Hümayun Nedir? Kim Kurdu?

Question

Divan-ı Hümayun'u tam olarak hangi padişahın kurduğunu karıştırıyorum. Osmanlı Devleti'nde padişahların başkanlık yaptığı bu önemli kurulun, devlet işlerinin görüşüldüğü bir nevi bakanlar kurulu olduğunu biliyorum ama ilk kimin döneminde ortaya çıktığını net hatırlayamadım.

Answer 1

# 🏛️ Divan-ı Hümayun: Osmanlı İmparatorluğu’nun Yönetim Kalbi

Osmanlı İmparatorluğu, altı asır boyunca üç kıtada hüküm sürmüş, merkezi ve güçlü bir devlet yapısına sahipti. Bu yapının en önemli karar organı ise Divan-ı Hümayun'du. Padişahın başkanlık ettiği bu kurul, devletin yönetim, adalet, maliye ve askeri işlerinin görüşüldüğü, stratejik kararların alındığı en yüksek merci olarak işlev görmüştür.

👑 Divan-ı Hümayun Nedir?

Divan-ı Hümayun, kelime anlamıyla "Yüce Meclis" demektir. Osmanlı Devleti'nde, bugünkü anlamıyla Bakanlar Kurulu ve Yüksek Mahkeme işlevlerini bir arada yürüten en üst düzey yönetim organıydı. Devlet meseleleri burada görüşülür, savaş ve barış kararları alınır, önemli atamalar yapılır, adli davalara bakılır ve yabancı elçiler kabul edilirdi.

⚖️ Divan'ın Temel İşlevleri:

• 🎯 Yönetim: Ülke meselelerinin görüşülüp karara bağlanması.
• ⚔️ Askeri İşler: Sefer kararları, kale fethi, askeri düzenlemeler.
• 🧾 Maliye: Bütçe, vergi, tımar dağıtımı gibi konular.
• ⚖️ Adalet: Önemli davaların ve şikayetlerin (arz-ı hal) dinlenmesi.
• 🌍 Dış İlişkiler: Yabancı elçilerin kabulü ve antlaşma müzakereleri.

🛡️ Divan-ı Hümayun'u Kim Kurdu?

Divan teşkilatının temelleri, Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Gazi dönemine kadar uzanır. Ancak, kurumsal kimliğini kazanması ve sistemli bir yapıya kavuşması, devletin bir "cihan devleti" haline gelmeye başladığı I. Murat (Hüdavendigar) döneminde (1362-1389) olmuştur.

I. Murat, merkezi otoriteyi güçlendirmek ve genişleyen toprakları etkin bir şekilde yönetebilmek için Divan'ı düzenli toplanan, yetkileri belirgin bir devlet organı haline getirdi. Fatih Sultan Mehmet'ten itibaren padişahlar Divan toplantılarına bizzat katılmayı bırakmış, bu görevi Sadrazam'a devretmişlerdir. Bu değişimle birlikte Divan'ın siyasi gücü zamanla Sadrazama bağlı Bab-ı Ali'ye (Sadrazam Kapısı) kaymıştır.

🧠 Divan'ın Önemli Üyeleri (Vezirler):

• Sadrazam (Vezir-i Azam): Padişahtan sonraki en yetkili kişi, başbakan.
• Kubbealtı Vezirleri: Sadrazama yardımcı olan diğer vezirler.
• Kazaskerler: Anadolu ve Rumeli Kazaskeri olarak ikiye ayrılır, adalet ve eğitim işlerinden sorumlu.
• Defterdar: Devletin maliye bakanı.
• Nişancı: Tuğra çeken, toprak kayıtlarını tutan yüksek memur.
• Yeniçeri Ağası: Yeniçeri Ocağı'nın komutanı (gerektiğinde katılır).
• Kaptan-ı Derya: Donanma komutanı (gerektiğinde katılır).

📜 Tarihsel Gelişim ve Sonu

Divan-ı Hümayun, klasik dönem Osmanlı yönetiminin vazgeçilmez bir parçasıydı. 17. yüzyıldan itibaren devletin büyümesi ve ihtiyaçların değişmesiyle etkisi azalmaya başladı. Kararlar artık Sadrazam divanında alınır oldu.

Nihayet, 19. yüzyılda gerçekleştirilen Tanzimat Reformları ile modern bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu ve Divan-ı Hümayun'un işlevleri bu yeni kurumlara devredildi. Resmi olarak, II. Mahmut döneminde kaldırılarak yerini Meclis-i Vükela (Bakanlar Kurulu) aldı.

💎 Sonuç

Divan-ı Hümayun, Osmanlı Devleti'nin çok uluslu, çok dinli ve geniş coğrafyaya yayılmış yapısını yönetmedeki en önemli araçlardan biriydi. Merkezi otoriteyi temsil ederken, aynı zamanda bir danışma meclisi işlevi görerek devletin sürekliliğine katkı sağlamıştır. Kökleri Orta Asya Türk devlet geleneğine dayanan bu kurum, Osmanlı'ya özgü bir kimlik kazanarak dünya siyasi tarihinde önemli bir yer edinmiştir.