Anadolu'nun kadim medeniyetleri arasında, günlük hayatımızı şekillendiren en önemli icatlardan birinin sahibi olan Lidyalılar, tarihte özel bir yere sahiptir. "Parayı bulan uygarlık" olarak anılmaları, onları antik dünyanın en yenilikçi toplumlarından biri yapar. Gelin, başkent Sardes'ten ticaret ağına, özelliklerinden çöküşüne kadar bu ilginç halkı yakından tanıyalım.
Lidyalılar, MÖ 1200'lerden itibaren Batı Anadolu'da, Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasındaki verimli topraklarda yaşamış bir halktır. Asıl siyasi güçlerini MÖ 7. yüzyılda kuran Lidyalılar, başkentleri Sardes (bugünkü Manisa-Salihli yakınları) merkezli güçlü bir krallık kurdular. Coğrafi konumları, onları Doğu (Asur, Lidya) ile Batı (Yunan şehir devletleri) arasında bir köprü ve ticaret merkezi haline getirdi.
Lidya'nın en parlak dönemi, MÖ 680 yılında tahta çıkan Kral Giges ile başlayan Mermnad Hanedanlığı dönemidir. Bu hanedanın en ünlü hükümdarı ise, adı "servet" ve "zenginlik" ile özdeşleşen Kral Kroisos'tur (Karun). O kadar zengindi ki, "Karun kadar zengin" deyimi günümüze kadar ulaşmıştır.
Lidyalıların insanlık tarihine en kalıcı katkısı, ilk metal parayı icat etmeleridir. MÖ 7. yüzyılda, "elektron" adı verilen doğal bir altın-gümüş alaşımından basılan bu sikkeler, takas (barter) sistemini ortadan kaldırarak ticarette bir devrim yarattı. Para, alışverişi kolaylaştırmakla kalmadı, sermaye birikimi, bankacılık ve uluslararası ticaretin de temelini attı.
Lidya Krallığı, başkent Sardes'i, Anadolu'nun merkezindeki Pers başkenti Susa'ya bağlayan ünlü "Kral Yolu"nu inşa etti veya geliştirdi. Bu yol, antik dünyanın en güvenli ve işlek ticaret hattıydı ve Lidya'nın ekonomik zenginliğinin en önemli dayanaklarından biri oldu.
Lidyalılar, antik dünyada ün salmış ağır süvari (atlI) birlikleriyle tanınırdı. Ayrıca, profesyonel paralı askerler kullanmaları da ordularının etkinliğini artıran bir faktördü.
Lidya'nın zenginliğinin kaynağı, Paktolos (Sart) Çayı'nın yataklarından çıkarılan altın ve gümüştü. Bu nehir, adeta "altın akan" bir nehir olarak anılıyordu ve Lidya'nın sikke basımındaki ana ham madde kaynağıydı.
Lidyalılar, Yunan kültüründen oldukça etkilenmişlerdi. Dinleri çok tanrılıydı ve ana tanrıçaları, Yunan mitolojisindeki Artemis ile özdeşleştirilen Kybebe idi. Ayrıca seramik ve dokumacılıkta da ileri düzeydeydiler.
Lidya'nın görkemli dönemi, doğudan yükselen yeni bir güç olan Pers İmparatorluğu ile karşılaşınca sona erdi. Kral Kroisos ile Pers Kralı II. Kyros (Büyük Kiros) arasında MÖ 546 yılında yapılan savaşı Persler kazandı. Sardes düştü ve Lidya Krallığı tarih sahnesinden silinerek bir Pers satraplığı (eyaleti) haline geldi.
Lidyalılar, kurdukları devlet yapısı, gelişkin ticaret ağı ve askeri sistemleriyle Anadolu tarihine damga vurmuşlardır. Ancak onları benzersiz kılan, günlük hayatın merkezindeki para kavramını dünyaya armağan etmeleridir. Bu icat, sadece ekonomik sistemleri değil, toplumsal ilişkileri, devlet yapılanmalarını ve medeniyetin gelişim hızını kökten değiştirmiştir. Bugün cebimizde taşıdığımız madeni paraların ve banknotların uzak atası, işte o Lidya sikkeleridir.
