Dolaylı Tümleç Nedir?
Dolaylı tümleç, cümlede yüklemin anlamını yer, yön ve bulunma bakımından tamamlayan ögedir. Yükleme sorulan "kime?", "kimde?", "kimden?", "neye?", "neyde?", "neyden?" gibi soruların cevabıdır.
Dolaylı Tümlecin Aldığı Ekler
Dolaylı tümleç olarak görev yapan sözcükler, genellikle isim soylu sözcüklerdir ve yalın hâlde değillerdir. Bu sözcüklere, cümledeki anlamlarına göre üç farklı hal (durum) eki gelir:
- -e / -a Yönelme Hâl Eki: Yüklemin gösterdiği eylemin kime, neye doğru yöneldiğini belirtir.
Örnek: Arkadaşıma mektup yazdım. (Kime?)
Örnek: Okula erken gittik. (Nereye?)
- -de / -da Bulunma Hâl Eki: Yüklemin gösterdiği eylemin kimde, nerede, neyde gerçekleştiğini belirtir.
Örnek: Evde kitap okuyorum. (Nerede?)
Örnek: Çantamda kalem var. (Neyde?)
- -den / -dan Ayrılma (Çıkma) Hâl Eki: Yüklemin gösterdiği eylemin kimden, nereden, neden başladığını veya ayrıldığını belirtir.
Örnek: Okuldan yeni geldi. (Nereden?)
Örnek: Babadan para istedi. (Kimden?)
Önemli Uyarılar
- Bir sözcüğün dolaylı tümleç olabilmesi için mutlaka bu eklerden birini almış olması gerekir.
- Zaman bildiren sözcükler de bu ekleri aldığında dolaylı tümleç olur. Örneğin: "Akşama kadar çalıştık." (Ne zamana kadar?)
- Bu ekleri alan her sözcük, her zaman dolaylı tümleç olmayabilir. Cümle içindeki görevine bakmak gerekir. Örneğin, "Evdeki hesap..." ifadesinde "-de" eki sıfat yapmıştır, dolaylı tümleç değildir.
