Dolaylı Tümleç Nedir?
Cümlede yönelme, bulunma ve ayrılma (kalma-çıkma) bildiren ögelere dolaylı tümleç denir. Bu öge, bir hareketin "neye, kime, nerede, nereden" gibi sorulara cevap vererek yöneldiği, gerçekleştiği veya ayrıldığı yeri gösterir. Dolaylı tümleçler genellikle -e, -de, -den hal eklerini alır.
Dolaylı Tümleç Bulmak İçin Sorular
- Nereye? (Yönelme)
- Kime? (Yönelme)
- Nerede? (Bulunma)
- Kimde? (Bulunma)
- Nereden? (Ayrılma/Çıkma)
- Kimden? (Ayrılma/Çıkma)
Dolaylı Tümleç Örnekleri
1. "-e" Hal Eki Alan Dolaylı Tümleçler (Yönelme)
Bu tür dolaylı tümleçler, "nereye?" ve "kime?" sorularına cevap verir.
- Çocuklar bahçeye koştu. (Nereye koştu? -> bahçeye)
- Dedem bana çok güzel bir hediye aldı. (Kime aldı? -> bana)
- Öğrenciler sınıfa girdi. (Nereye girdi? -> sınıfa)
- Mektubu postaneye bıraktım. (Nereye bıraktım? -> postaneye)
2. "-de" Hal Eki Alan Dolaylı Tümleçler (Bulunma)
Bu tür dolaylı tümleçler, "nerede?" ve "kimde?" sorularına cevap verir.
- Anahtar çantamda kalmış. (Nerede kalmış? -> çantamda)
- Kitap arkadaşımda kaldı. (Kimde kaldı? -> arkadaşımda)
- Toplantı salonda yapılacak. (Nerede yapılacak? -> salonda)
- Kedim genellikle koltuğun üstünde uyur. (Nerede uyur? -> koltuğun üstünde)
3. "-den" Hal Eki Alan Dolaylı Tümleçler (Ayrılma/Çıkma)
Bu tür dolaylı tümleçler, "nereden?" ve "kimden?" sorularına cevap verir.
- Misafirler şehirden ayrıldı. (Nereden ayrıldı? -> şehirden)
- Bu bilgiyi öğretmenimden öğrendim. (Kimden öğrendim? -> öğretmenimden)
- Yağmur sabah akşamdan beri yağıyor. (Nereden beri? -> akşamdan)
- Odayı pencere kenarından iterek temizledik. (Nereden iterek? -> pencere kenarından)
Önemli Uyarılar
- Dolaylı tümleç mutlaka bir hal eki (-e, -de, -den) almalıdır. Eğer bir isim bu ekleri almıyorsa dolaylı tümleç olamaz.
- Zaman bildiren sözcükler de "-de" ve "-den" eklerini alabilir, ancak bunlar zarf tümleci olurlar. Örneğin: "Akşamdan beri seni bekliyorum." cümlesinde "akşamdan" bir zarf tümlecidir.
- Dolaylı tümleç cümlenin temel ögelerinden (özne, yüklem) biri değil, yardımcı ögedir. Cümleden çıkarıldığında anlam daralır ama cümlenin yapısı bozulmaz.
