📘 Ek Fiilin Görevleri
Ek fiil (veya ek eylem), Türkçede isim soylu kelimelerin (isim, sıfat, zamir, zarf) yüklem olarak kullanılmasını sağlayan veya basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapan "-idi", "-imiş", "-ise" ve "-dir" ekleridir. Bu eklerin iki temel görevi vardır:
🎯 1. İsim Soylu Kelimeleri Yüklem Yapmak
Ek fiilin en önemli görevi, isim soylu kelimelerin cümlede yüklem görevinde kullanılmasını sağlamaktır.
- 📌 Örnek: "O öğretmen." (Sadece isim)
- ✅ Ek fiil eklenmiş hali: "O öğretmendi." (Yüklem)
Ek fiilin dört farklı kipi bu görevde kullanılabilir:
- 🕰️ Görülen Geçmiş Zaman (-idi): "Dün hava çok güzeldi."
- 🔍 Öğrenilen Geçmiş Zaman (-imiş): "Senin kardeşin çok zekiymiş."
- ❓ Şart Kipi (-ise): "Bu ev bizimse, rahat ederiz."
- ℹ️ Geniş Zaman (-dir): "Bu sorunun cevabı açıktır." (Bu ekin düşmesi yaygındır: "Bu sorunun cevabı açık.")
⏱️ 2. Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapmak
Ek fiilin diğer bir görevi, basit çekimli bir fiile gelerek onu birleşik zamanlı fiile dönüştürmektir. Yani fiile bir ek zaman anlamı katar.
- 📌 Örnek: "Okuyor" (Şimdiki zaman, basit zamanlı fiil)
- ✅ Ek fiil eklenmiş hali: "Okuyordu" (Şimdiki zamanın hikâyesi, birleşik zamanlı fiil)
Bu görevde de dört birleşik zaman oluşturulur:
- 📖 Hikâye Birleşik Zamanı (-idi): Geliyor + du = Geliyordu. ("Dün beni arıyordu.")
- 👂 Rivayet Birleşik Zamanı (-imiş): Bakacak + mış = Bakacakmış. ("Bize haber verecekmiş.")
- 🔮 Şart Birleşik Zamanı (-ise): Bilir + se = Bilirse. ("Buraya gelirse, onu görürüm.")
- 💪 Tahsis / Vasıta Birleşik Zamanı (-dir): Bu kullanım daha nadirdir ve genellikle "-ile" edatıyla kurulur: "Çalışarakla başarılı olunur."
💡 Önemli Uyarı: Ek fiiller bazen cümlede düşebilir. Özellikle "-dir" eki ve ünlüyle biten kelimelerden sonra gelen "-i" ünsüzü genellikle düşer. Örneğin, "O, çok iyi bir doktor(du)." veya "Bu kitap benim(dir)."
