Ekolojinin temelini, canlıların birbirleri ve cansız çevreleriyle olan ilişkilerini belirli organizasyon düzeylerinde incelemek oluşturur. Bu ders notunda, en küçük birimden en büyüğe doğru sıralanan temel ekolojik kavramları öğreneceğiz.
Ekolojik hiyerarşi, canlı sistemin katmanlı yapısını anlamamızı sağlar. Her bir düzey, bir alt düzeyin birleşmesiyle oluşur ve kendine has özellikler gösterir.
Tanım: Birbirleriyle çiftleşebilen, verimli (üreme yeteneğine sahip) döller meydana getirebilen bireyler topluluğudur. Ekolojinin en temel birimidir.
Örnek: Köpek (Canis lupus familiaris), Anadolu köknarı (Abies nordmanniana subsp. bornmülleriana).
Tanım: Belirli bir alanda, belirli bir zamanda yaşayan, aynı türe ait bireyler topluluğudur. Popülasyon ekolojisi, doğum, ölüm, göç gibi dinamikleri inceler.
Örnek: İstanbul'daki serçe popülasyonu, Kaz Dağları'ndaki karaçam popülasyonu.
Tanım: Belirli bir alanda, karşılıklı etkileşim içinde bulunan farklı türlere ait popülasyonların oluşturduğu topluluktur.
Örnek: Bir göl komünitesi (sazan, kurbağa, saz, plankton, mikroorganizmalar).
Tanım: Belirli bir alandaki canlı (biyotik) komünite ile onu çevreleyen cansız (abiyotik: toprak, su, hava, iklim) faktörlerin oluşturduğu, enerji akışı ve madde döngüleriyle işleyen fonksiyonel bir bütündür.
Örnek: Bir orman ekosistemi, bir çöl ekosistemi, bir akarsu ekosistemi.
Tanım: Dünya üzerinde canlıların yaşadığı ve ekolojik süreçlerin işlediği tüm alanlardır. Tüm ekosistemlerin toplamı olarak düşünülebilir.
Kapsam: Okyanusların derinliklerinden atmosferin alt katmanlarına (yaklaşık 20 km kalınlık) kadar uzanır.
Aşağıdaki tablo, kavramları karşılaştırmalı olarak özetlemektedir:
Sonuç: Bu kavramlar, doğayı anlamak için birbirine bağlı bir merdivenin basamakları gibidir. Bir ormandaki tek bir ağacı (birey) incelemekten, o ağacın ait olduğu türün ormandaki popülasyonuna, orman komünitesindeki diğer canlılarla ilişkisine, orman ekosisteminin işleyişine ve nihayetinde Dünya biyosferindeki yerine kadar uzanan bütüncül bir bakış açısı sağlar.
