📈 Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar
Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde ekonomik durum oldukça kötüydü. Dış borçlar, savaşlar ve sanayileşememe gibi sorunlar vardı. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra, bu sorunları çözmek ve bağımsız, güçlü bir ekonomi oluşturmak için bir dizi inkılap (devrim) gerçekleştirilmiştir.
🏛️ İzmir İktisat Kongresi (1923)
Yeni Türkiye'nin ekonomi politikasını belirlemek için toplanan bu kongre çok önemli bir adımdır.
- 💬 Ekonomi Misak-ı Millisi olarak anılır.
- 🎯 Temel amaç, milli ekonominin kurulması ve kalkınmanın sağlanmasıydı.
- ✅ Kongrede yerli malı üretimi ve kullanımı teşvik edilmiştir.
🏦 Bankacılık ve Sanayi Alanındaki Gelişmeler
Özel sektörün yetersiz kaldığı alanlarda devlet, doğrudan yatırım yapmak için çeşitli banka ve kuruluşlar kurmuştur.
- 🏦 İş Bankası'nın Kuruluşu (1924): Özel sektörü desteklemek ve ticari krediler sağlamak amacıyla kuruldu.
- 🏭 Sanayi ve Maadin Bankası'nın Kuruluşu (1925): Sanayi ve maden işletmelerini finanse etmek için kuruldu.
- 🐑 Merinos Halı Fabrikası (1925): Yün ve halı sanayisini canlandırmak amacıyla açıldı.
📜 Kabotaj Kanunu'nun Kabulü (1926)
Bu kanun, Türk karasularında gemi işletme hakkının yalnızca Türk vatandaşlarına ve Türk bayrağı taşıyan gemilere ait olduğunu belirler.
- ⛵ Ekonomik bağımsızlık yolunda atılmış çok önemli bir adımdır.
- ✅ Lozan Antlaşması'nda tanınan ayrıcalıklar kaldırılmış, "Türk limanları arasında yolcu ve yük taşıma hakkı" tamamen Türklere geçmiştir.
🏗️ Teşvik-i Sanayi Kanunu (1927)
Yerli sanayiyi geliştirmek ve özel girişimcileri desteklemek amacıyla çıkarılmıştır.
- 💡 Sanayi yatırımı yapacak girişimcilere vergi muafiyeti, ucuz arsa tahsisi gibi kolaylıklar sağlanmıştır.
- ⚠️ 1929 Dünya Ekonomik Buharı bu kanunun beklenen etkiyi göstermesini bir ölçüde engellemiştir.
📊 Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1934-1939)
Devletçilik ilkesi doğrultusunda, sanayileşmeyi planlı bir şekilde gerçekleştirmek için uygulamaya kondu.
- 🎯 Ağırlık, temel tüketim mallarını üretecek fabrikaların kurulmasına verildi.
- 🏭 Bu plan kapsamında kurulan önemli fabrikalar:
- 👕 Kayseri, Nazilli, Malatya, Ereğli Bez Fabrikaları (Dokuma Sanayi)
- 🍬 Turhal ve Alpullu Şeker Fabrikaları (Gıda Sanayi)
- 🧱 Paşabahçe Cam Fabrikası (Cam Sanayi)
- 🧽 İzmit Selüloz ve Kağıt Fabrikası (Kağıt Sanayi)
🌾 Aşar Vergisi'nin Kaldırılması (1925)
Osmanlı döneminden kalma, köylülerden ürünlerinin onda biri oranında alınan bu vergi kaldırıldı.
- ✅ Bu hamle, köylünün üzerindeki büyük bir yükü kaldırarak tarımsal üretimi ve köylünün refahını artırmayı amaçlamıştır.
📐 Ölçü ve Tartı Birimlerinde Değişiklik
1931 yılında çıkarılan kanunlarla eski ölçü birimleri (arşın, endaze, okka vb.) kaldırılarak, uluslararası bir sistem olan metre ve kilogram sistemi kabul edildi.
- 🌍 Bu değişiklik, hem iç hem de dış ticaretteki karışıklıkları önlemiş ve modern dünyayla uyumu sağlamıştır.
💎 Özetle: Ekonomi alanında yapılan inkılapların temel amacı; savaşlarla yıpranmış bir ekonomiyi ayağa kaldırmak, milli kaynaklara dayalı ve kendi kendine yeterli, bağımsız bir ekonomi kurmak ve halkın refah seviyesini yükseltmekti. Bu inkılaplar, Cumhuriyetin kuruluş felsefesini oluşturan "Tam Bağımsızlık" ilkesinin ekonomideki yansımalarıdır.
