Eşeye bağlı kalıtım, genlerin cinsiyet kromozomları üzerinde taşınması sonucu ortaya çıkan kalıtım şeklidir. İnsanlarda cinsiyeti belirleyen iki kromozom vardır: X ve Y. Kadınlar XX kromozomlarına sahipken, erkekler XY kromozomlarına sahiptir. X ve Y kromozomları üzerinde bulunan genler, eşeye bağlı özellikleri belirler. Bu genlerde meydana gelen mutasyonlar, eşeye bağlı kalıtsal hastalıklara yol açabilir.
Renk körlüğü, renkleri normal şekilde ayırt edememe durumudur. Genellikle kırmızı ve yeşil renkleri ayırt etmede zorluk yaşanır. Bu durum, gözdeki renk algılayıcı hücrelerin (konilerin) eksikliği veya işlev bozukluğu nedeniyle ortaya çıkar.
Renk körlüğü geni genellikle X kromozomu üzerinde taşınır. Bu nedenle, erkeklerde renk körlüğü daha sık görülür. Çünkü erkeklerde sadece bir X kromozomu bulunur ve bu kromozomdaki bir mutasyon doğrudan fenotipi etkiler. Kadınlarda ise iki X kromozomu bulunduğu için, bir X kromozomundaki mutasyon diğer X kromozomu tarafından baskılanabilir.
Hemofili, kanın normal şekilde pıhtılaşmamasına neden olan kalıtsal bir kanama bozukluğudur. Bu durum, kanda bulunan pıhtılaşma faktörlerinden birinin eksikliği veya işlev bozukluğu nedeniyle ortaya çıkar. Hemofili hastaları, yaralanma veya cerrahi müdahale sonrasında uzun süren ve kontrol edilmesi zor kanamalar yaşayabilirler.
Hemofili geni de genellikle X kromozomu üzerinde taşınır. Bu nedenle, hemofili de erkeklerde daha sık görülür. Hemofili A (Faktör VIII eksikliği) ve Hemofili B (Faktör IX eksikliği) olmak üzere iki ana türü vardır.
Eşeye bağlı kalıtım, genetik danışmanlıkta ve aile planlamasında önemli bir rol oynar. Aileler, bu kalıtım şeklini anlayarak, çocuklarında bu tür hastalıkların ortaya çıkma riskini değerlendirebilir ve gerekli önlemleri alabilirler.
