🔎 Evren Nedir? Örneklem Nedir?
İstatistik dersinde sıkça duyduğumuz bu iki kavram, aslında hayatımızın her alanında karşımıza çıkıyor. Peki, evren ve örneklem tam olarak ne anlama geliyor?
- 🌍 Evren (Anakütle): Üzerinde araştırma yapmak istediğimiz, ortak özelliklere sahip tüm elemanların oluşturduğu topluluğa denir. Örneğin, Türkiye'deki tüm ortaokul öğrencileri bir evrendir. Ya da bir fabrikada üretilen tüm ürünler de bir evren oluşturabilir.
- 🧪 Örneklem (Örnek): Evrenin tamamını incelemek her zaman mümkün olmayabilir. İşte bu durumlarda, evrenden belirli yöntemlerle seçilen ve evreni temsil ettiğine inanılan daha küçük bir gruba örneklem denir. Örneğin, Türkiye'deki tüm ortaokul öğrencilerini araştırmak yerine, farklı şehirlerden seçilen belirli sayıda öğrenci üzerinde çalışma yapmak bir örneklemdir.
Örneklem seçimi, araştırmanın doğruluğu açısından çok önemlidir. Örneklemin, evreni doğru bir şekilde temsil etmesi gerekir. Aksi takdirde, araştırmadan elde edilen sonuçlar yanıltıcı olabilir.
📝 TYT'de Çıkmış Örnek Sorular ve Çözümleri
❓ Soru 1 (2020 TYT)
Bir ankette katılımcılara "Hayatta en çok neye değer verirsiniz?" sorusu sorulmuş ve aşağıdaki cevaplar alınmıştır:
- Sağlık: %45
- Aile: %30
- Başarı: %15
- Para: %10
Bu anket sonuçlarına göre, ankete katılanların hangi konuya daha çok önem verdiği belirlenmiştir. Bu durumda, anketin evreni ve örneklemi nedir?
Çözüm:
- 🌍 Evren: Ankete katılması beklenen tüm potansiyel kişiler (örneğin, Türkiye'deki yetişkinler).
- 🧪 Örneklem: Ankete katılan ve cevap veren kişiler.
❓ Soru 2 (2018 TYT)
Bir şehirdeki lise öğrencilerinin matematik başarısını ölçmek için bir araştırma yapılıyor. Araştırmacılar, her okuldan rastgele seçilen 20 öğrenciyi teste tabi tutuyor.
Bu araştırmada kullanılan örnekleme yöntemi nedir?
Çözüm:
Bu araştırmada kullanılan örnekleme yöntemi tabakalı örneklemedir. Çünkü her okul (tabaka) ayrı ayrı ele alınarak, her birinden rastgele öğrenci seçimi yapılmıştır.
❓ Soru 3 (Uyarlanmış Örnek Soru)
Bir fabrikada üretilen ampullerin ömrünü test etmek için her gün üretilen 1000 ampulden rastgele seçilen 50 tanesi test ediliyor. Test sonucunda, ampullerin ortalama ömrü 800 saat olarak bulunuyor.
Bu çalışmada evren, örneklem ve örneklem büyüklüğü nedir?
Çözüm:
- 🌍 Evren: Fabrikada üretilen tüm ampuller.
- 🧪 Örneklem: Test için seçilen 50 ampul.
- 🔢 Örneklem Büyüklüğü: 50
💡 Örneklem Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- 🎯 Temsil Yeteneği: Örneklem, evrenin özelliklerini yansıtmalıdır. Yani, evrende bulunan farklı gruplar örneklemde de benzer oranlarda temsil edilmelidir.
- ⚖️ Yeterli Büyüklük: Örneklem büyüklüğü, araştırmanın amacına ve evrenin büyüklüğüne uygun olmalıdır. Genellikle, daha büyük bir evren için daha büyük bir örneklem gereklidir.
- 🎲 Rastgelelik: Örneklem seçimi rastgele yapılmalıdır. Bu, her elemanın örnekleme dahil edilme şansının eşit olması anlamına gelir.
Unutmayın, doğru bir örneklem seçimi, araştırmanızın güvenilirliğini artırır ve daha doğru sonuçlar elde etmenizi sağlar.
