Fiilde kipler KPSS

Question

Fiil kipleri konusunu KPSS'ye hazırlanırken biraz karıştırıyorum. Özellikle dilek kipleri ile haber kiplerini ayırt etmekte zorlanıyorum. Hangi fiilin hangi kipe girdiğini sorularda nasıl çabucak anlayacağımı tam oturtamadım.

Answer 1

📚 Fiilde Kipler (KPSS)

Fiil kipleri, fiillerin zaman ve anlam özelliklerine göre çekimlenmesini sağlayan eklerdir. KPSS Türkçe sorularında sıkça karşılaşılan bu konuyu iyi öğrenmek çok önemlidir. Fiil kipleri iki ana gruba ayrılır:

⏰ 1. Haber (Bildirme) Kipleri

Bu kipler, fiilin yapıldığı zamanı bildirir. Yani eylemin ne zaman gerçekleştiğini ifade ederler. Beş çeşit haber kipi vardır:

• ✅ Görülen Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü): Eylemin geçmişte yapıldığını ve bu eyleme tanık olunduğunu belirtir.

  Örnek: "Dün akşam geldi." (Gelme eylemi geçmişte oldu ve ben onun geldiğini gördüm.)

• ✅ Duyulan Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş): Eylemin geçmişte yapıldığını, ancak başkasından duyulduğunu veya sonradan fark edildiğini belirtir.

  Örnek: "Ayşe dün sinemaya gitmiş." (Gitme eylemini ben görmedim, başkasından duydum.)

• ✅ Şimdiki Zaman (-yor): Eylemin şu anda yapılmakta olduğunu belirtir.

  Örnek: "Şu anda ders çalışıyorum."

• ✅ Gelecek Zaman (-acak, -ecek): Eylemin gelecekte yapılacağını belirtir.

  Örnek: "Yarın sınavım olacak."

• ✅ Geniş Zaman (-r, -ar, -er): Eylemin her zaman yapıldığını veya yapılabileceğini belirtir. Alışkanlık, genel geçer doğrular ve tekrarlanan eylemler için kullanılır.

  Örnek: "Her sabah erken kalkarım."

💭 2. Dilek (Tasarlama) Kipleri

Bu kipler, fiilin yapılma zamanını değil, eyleme olan dilek, istek, gereklilik veya şart gibi anlamları katar. Dört çeşit dilek kipi vardır:

• 🎯 Gereklilik Kipi (-malı, -meli): Eylemin yapılmasının gerekli olduğunu, yapılması gerektiğini belirtir.

  Örnek: "Bu ev ödevini yarın kadar bitirmeliyim."

• 🎯 Dilek-Şart Kipi (-sa, -se): İki işlevi vardır:
  • Dilek: "Keşke" anlamı katar. (Örnek: Keşke burada olsan.)
  • Şart (Koşul): Bir eylemin gerçekleşmesi için başka bir eylemin koşul olduğunu belirtir. (Örnek: Erken gelirse, birlikte kahvaltı ederiz.)
• 🎯 İstek Kipi (-a, -e): Eylemin yapılmasına yönelik bir istek veya arzu bildirir.

  Örnek: "Bu akşam sizi ziyarete geleyim."

• 🎯 Emir Kipi: Eki yoktur. Eylemin yapılmasını başkasına buyurma, komut verme anlamı taşır.

  Örnek: "Hemen buraya gel!"

💡 KPSS'de Çıkabilecek Önemli Noktalar

• 📌 "-yor" Ekinin Özelliği: Şimdiki zaman eki "-yor", ünlü uyumlarını bozar. Kendinden önceki geniş ünlüyü (a, e) daraltır (anla-yor → anlıyor; sakla-yor → saklıyor). Bu durum ünlü daralması olarak adlandırılır.
• 📌 Zaman Kayması (Anlam Kayması): Bir kipin, kendi zaman anlamı dışında kullanılmasıdır. Bu, sorularda sıkça karşınıza çıkar.

  Örnek: "Yarın İzmir'e gidiyorum." Bu cümlede şimdiki zaman eki (-yor) kullanılmış, ancak anlam olarak gelecek zaman ifade etmektedir. Bu bir zaman kaymasıdır.

• 📌 Ek-Fiil (İsim Çekim Eki): Fiil kipleriyle karıştırılmamalıdır. Ek-fiiller (idi, imiş, ise, -dir) isim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar veya basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapar. (Örnek: Öğrenciydi (ek-fiil), gelmişti (birleşik zamanlı fiil)).