Fiilimsi ve çekimli fiil arasındaki fark

Question

Fiil köklerinden türemelerine rağmen fiilimsi olan kelimeler, bir eylemi tam olarak gerçekleştirmiyor gibi geliyor. Çekimli fiilleri ise kip ve şahıs ekleriyle cümlede daha net bir eylem olarak görüyorum ama ikisini birbirine karıştırıyorum.

Answer 1

📚 Fiilimsi ve Çekimli Fiil Nedir?

Fiiller, cümledeki iş, oluş veya durumu bildiren sözcüklerdir. Bu iki kavram, fiillerin cümle içindeki farklı kullanımlarını ifade eder.

🎯 Çekimli Fiil

Çekimli fiil, bir fiilin kip ve kişi eklerini alarak bir yargı bildirdiği halidir. Yani, cümlede yüklem görevi görür. Tek başına bir cümle oluşturabilir.

• ✅ Zaman ve kişi anlamı taşır.
• ✅ Cümlenin yüklemi olur.
• ✅ Tam bir yargı bildirir.

✨ Örnekler:

• "Okuyorum" ➡️ (Şimdiki zaman, 1. tekil kişi)
• "Gelmişler" ➡️ (Duyulan geçmiş zaman, 3. çoğul kişi)
• "Yarın gideceğiz." ➡️ ("gideceğiz" fiili çekimlidir ve cümlenin yüklemidir.)

🔄 Fiilimsi (Eylemsi)

Fiilimsi, fiilden türeyen ancak fiil gibi çekimlenmeyen; isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. Fiilimsiler tek başına yargı bildirmez ve cümlede asla yüklem olmazlar. Yan cümlecik kurarlar.

• ✅ Fiil anlamını tamamen kaybetmez.
• ✅ Yan cümle kurar.
• ❌ Tek başına cümle oluşturamaz.
• ❌ Yüklem olamaz.

Fiilimsiler üçe ayrılır:

1. İsim-Fiil (-ma, -ış, -mak) 📝

• "Yürümeye başladı." ➡️ ("Yürüme" isim-fiildir, nesne olmuştur.)
• "Onu görüşümüzü unutamıyorum."

2. Sıfat-Fiil (-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş) 🎨

• "Gelecek hafta buluşacağız." ➡️ ("Gelecek" sıfat-fiildir, "hafta" ismini niteler.)
• "Tanıdık bir yüz gördüm."

3. Zarf-Fiil (-ip, -erek, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe) ⏳

• "Koşarak yanıma geldi." ➡️ ("Koşarak" zarf-fiildir, "geldi" fiilini niteler.)
• "Gidip de ona söyleyeceğim."

⚖️ Temel Farklar Tablosu

• 💎 Yargı: Çekimli fiil tam bir yargı bildirir, fiilimsi bildirmez.
• 🏠 Görev: Çekimli fiil yüklem olur, fiilimsi isim, sıfat veya zarf olur.
• 🔗 Cümle: Çekimli fiil tek başına cümle olabilir, fiilimsi yan cümlecik kurar.
• 👤 Kişi: Çekimli fiil kişi eki alır, fiilimsi almaz.

🧩 Karşılaştırmalı Örnek

"Okuyacak kitapları masaya bıraktı."

• ➡️ "Okuyacak" ➡️ Sıfat-fiildir. "Kitapları" sözcüğünü nitelemektedir. Yüklem değildir.
• ➡️ "Bıraktı" ➡️ Çekimli fiildir. Cümlenin yüklemidir ve yargıyı üzerinde taşır.

"Gülümsemek insanı rahatlatır."

• ➡️ "Gülümsemek" ➡️ İsim-fiildir. Cümlenin öznesi konumundadır.
• ➡️ "Rahatlatır" ➡️ Çekimli fiildir. Cümlenin yüklemidir.