Beşeri coğrafya, insanların Dünya üzerindeki dağılışını, yaşam şekillerini, ekonomik faaliyetlerini, yerleşmelerini ve bunları etkileyen faktörleri inceleyen bilim dalıdır. Yani, insanın doğal çevreyle olan ilişkisini araştırır.
Dünya'da nüfus her yere eşit şekilde dağılmamıştır. Bazı yerler çok kalabalıkken (sık nüfuslu), bazı yerler ise çok tenhadır (seyrek nüfuslu). Bunun birçok nedeni vardır. Bu faktörleri iki grupta inceleyebiliriz:
Bu faktörler, doğanın bize sunduğu veya sunduğu zorluklardır.
Bu faktörler, insanların kendi oluşturduğu ve nüfus dağılışını etkileyen koşullardır.
Bir yerin sık veya seyrek nüfuslu olması tek bir nedene bağlı değildir. Genellikle yukarıda saydığımız doğal ve beşeri faktörlerin birkaçı bir araya gelerek o yerin nüfus özelliklerini belirler. Beşeri coğrafya, işte bu ilişkileri anlamamıza yardımcı olur.
Soru 1: Bir harita üzerinde farklı bölgeleri inceleyen bir öğrenci, bazı bölgelerin çok kalabalık, bazılarının ise çok tenha olduğunu gözlemliyor. Bu durumun temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Nüfusun dünyaya eşit dağılmamış olması
b) Tüm ülkelerin aynı yüzölçümüne sahip olması
c) İnsanların aynı iklim koşullarını sevmesi
d) Dünyadaki tüm şehirlerin aynı büyüklükte olması
Cevap: A
Çözüm: Nüfus, doğal ve beşeri faktörlere bağlı olarak dünya genelinde düzensiz bir şekilde dağılmıştır. İklim, yeryüzü şekilleri, su kaynakları ve ekonomik imkanlar gibi faktörler bazı yerleri daha yaşanılır kılarak nüfusun oralarda yoğunlaşmasına neden olur.
Soru 2: Aşağıdaki grafikte dört farklı bölgenin nüfus yoğunluğu verilmiştir. Hangi bölgenin nüfus yoğunluğunun en fazla olması beklenir?
Bölge A: Verimli tarım arazileri ve sanayi tesisleri var.
Bölge B: Yüksek ve dağlık, ulaşım zor.
Bölge C: Kurak iklim, tarım yapılamıyor.
Bölge D: Sık ormanlar, yerleşime uygun değil.
a) Bölge A
b) Bölge B
c) Bölge C
d) Bölge D
Cevap: A
Çözüm: Verimli topraklar ve sanayi olanakları, iş imkanı ve geçim kaynağı sağladığı için insanların buralara yerleşmesini teşvik eder. Bu da Bölge A'nın nüfus yoğunluğunu artırır.
Soru 3: "İklim, yeryüzü şekilleri, toprak özellikleri ve su kaynakları gibi doğal unsurlar, insanların nerede yaşayacağını ve nüfusun nasıl dağılacağını önemli ölçüde etkiler." Bu açıklamaya göre aşağıdaki yerlerin hangisinde nüfus yoğunluğunun daha az olması beklenir?
a) Ilıman iklime, düz ovalara ve verimli topraklara sahip bir bölge
b) Deniz kıyısında, limanı olan ve ticaretin geliştiği bir şehir
c) Sıcaklık farkının çok olduğu, engebeli ve tarıma uygun olmayan bir arazi
d) Ulaşım ağlarının merkezinde bulunan ve çeşitli iş imkanları sunan bir başkent
Cevap: C
Çözüm: Olumsuz iklim koşulları, engebeli arazi ve tarım imkanlarının kısıtlı olması gibi faktörler, bir yerin yaşam koşullarını zorlaştırır. Bu nedenle bu tür yerlerde nüfus yoğunluğu genellikle daha azdır.
Soru 4: Bir bölgede yeni bir fabrikanın açılması ve buna bağlı olarak iş imkanlarının artması, o bölgenin nüfus dağılışını nasıl etkiler?
a) Bölgenin nüfus yoğunluğunu azaltır.
b) Bölgeden dışarıya göçü hızlandırır.
c) Bölgenin nüfus yoğunluğunu artırır.
d) Bölgenin iklim özelliklerini değiştirir.
Cevap: C
Çözüm: Sanayi ve iş olanakları, insanların geçimlerini sağlayabilecekleri yerler olduğu için göç alır ve nüfusun artmasına yol açar. Bu durum beşeri bir faktör olan ekonomik imkanların nüfus dağılışı üzerindeki etkisini gösterir.
